O`zbekiston respublikasi xalq ta'limi vazirligi. Navoiy davlat pedagogika instituti

 

 

I-2. Axloqiy tarbiyaning mavjud metodlarini takomillashtirishga  yangicha 

yondoshuvlarning bugungi kunda jamiyat taraqqiyotidagi o’rni 

     

    Boshlang’ich  sinf  o’quvchilarning    muayyan  axloqiy  qoidalar  va  normalarni 

bilishi ma’naviy xulq-atvorning zarur shartidir. Biroq, axloq normalarini shu tariqa 

bilish  o’z-o’zidan  axloqiy  xulq  -  atvorini  tegishli  darajaga  erishtirmaydi.  Buning 

ustiga,  bilimlarni  ma’naviy  xulq-atvor  amaliyotisiz  o’zlashtirib  olish  ma’naviy 

bilimlar  bilan  ma’naviy  xulq  -  atvori  o’rtasidagi  ajralishda  ifodalanadi.  SHuning 

uchun  boshlang’ich  sinf  o’quvchilarning  hayoti  va  faoliyatini  to’g’ri  tashkil 

qilishda    ijodiy-  axloqiy  sotsial-ijtimoiy  xulq-atvor  tajribasi  uning  shaxsini  tarkib 

toptirishda asosiy bo’lishi kerak. Boshlang’ich sinf o’quvchilarda bu narsa ota-ona, 

do’stlar  ta’siri  ostida,  o’qituvchi  rahbarligida  hosil  bo’ladi.  YOshlarda  bilimlar 

tizimini:  tabiiy,  axloqiy,  g’oyaviy-siyosiy  bilimlar  tizimini  tarkib  toptirish  bilan 

yuz berishi kerak. 

  

     Mustaqil  O’zbekistonda  ham  ayniqsa,  yoshlar,    yoshlar  o’rtasida,  yuqorida 

ko’rsatilgan  darajadagi  iymonli-e’tiqodli  yoshlar  aksariyati  ko’ngillikni  tashkil 

qiladi,  deb  ayta  olmaymiz.  Chunki  shu  yoshdagilar  orasida  e’tiqodi,  iymoni 

mustahkam  bo’lmagan  ma’lum  miqdordagi  yoshlar  ham  mavjuddir.  Oqibat 

natijada  mana  shu  guruhdagi  yoshlarga  mamlakatimiz  tinchligiga, osoyishtaligiga 

tahdid solayotgan begona, yot, zararli g’oyalar, harakatlar tahdid solmoqda. 

   Har  bir  mamlakatdagi  mavjud  vijdon  erkinligi  fuqarolarning,  xususan 

yoshlarning ruhiy va ma’naviy olamiga, uning sog’lom va barkamolligiga ma’lum 

---

 

19 

darajada  o’z  ta’sirini  ko’rsatadi.  SHuning  uchun  BMTning  nizomidan  tartib, 

barcha  halqaro  xujjat  va  shartnomalarda  har  bir  mamlakatning  o’ziga  xos 

Konstitutsiya va qonunlarida bu masala o’z  aksini topgan. 

Ma’lumki,  jahon  hamjamiyati  tomonidan  e’tirof  etilayotgan  taraqqiyotning 

―O’zbek modeli‖ yangilanishlarni bosqichma  – bosqich amalga oshirishni taqozo 

etadi.  Buni  biz  davlatimiz  belgilab  olgan  strategik  bosqich  –  siyosiy  hamda 

iqtisodiy  sohalarni, davlat  va  jamiyat  qurilishini  erkinlashtirish  jarayonlarida  ham 

ko’rishimiz mumkin. 

Erkinlashtirish  –  mamlakatni  taraqqiyot  toptirish,  aholining  turmush 

darajasini  yuksaltirishdir.Ushbu  hodisa  insonning  mavjud  muhitga  moslashuvini 

emas,  balki  o’zining  erkin  tafakkuri  orqali  qarorlar  qabul  qilib,  shu  muhitni 

yaxshilashiga olib keladi. 

Ma’lumki  tafakkur  -  inson  ma’naviy  dunyosining  ifodasi.  Agar  shaxs 

ma’naviyatini yaxlit tizim sifatida tasavvur qiladigan bo’lsak, tafakkur tarzi uning 

hal  qiluvchi  unsuri  hisoblanadi.  Shaxsning  tafakkur  tarzi  uning  nafaqat  ichki 

kechinmalari,  madaniy  va  axloqiy  darajasini,  balki  turli  ijtimoiy  munosabatlar 

doirasidagi hatti – harakatlar saviyasini ham ko’rsatadi.  

Inson  ruh  va  tafakkur  egasi  bulgan  mavjudot  sifatida  o’zining  tengsiz 

qobiliyatini,  cheksiz  va  chegarasiz  imkoniyatlarini  ro’yobga  chiqarish  uchun 

sharoit yaratildi. Endi har bir fuqaro o’zini ozod his etish, erkin faoliyat ko’rsatish 

orqali yaratuvchanlik qobiliyatini shakllantirishga, tom ma’noda o’zining taqdirini 

o’zi belgilash va shu orqali jamiyat taqdirini belgilashga daxldor ekanligini anglay 

boshladi. Har bir kishida jamiyat hayotiga daxldorlik, millat va mamlakat taqdiriga 

befarq bo’lmaslik hissi shakllana boshladi.  

Mamlakatimizni 

modernizatsiyalash, 

jamiyatimizdagi 

ijtimoiy 

munosabatlarni  erkinlashtirish  jarayonlari  izchil  davom  etayotgan  hozirgi  davrda 

amalga  oshirilayotgan  yangilanishlar  jarayoni  avvalambor  dunyoqarashni 

o’zgartirishga qaratilganini anglab olish kerak. Bunda yangilik kurtaklari an’anaviy 

tafakkur  tarzimizda  ham  mavjud  ekanini,  yangi  demokratik  g’oyalarni  ularga 

payvand qilishimiz ijobiy samara berishi unutmasligimiz lozim. 

---

 

20