O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti xorijiy tillar fakulteti

1. Frazeologik  kalka 

2. Frazeologik  yarim  kalkalarga  bo’ladi. 

Frazeologik    kalka    deganda,    tildagi    iboraning    ikkinchi    tilga    so’zma-so’z   

tarjima    qilishni    ko’zda    tutadiki    tarjima    qilingan    ibora    to’la    mos    keladi.  

O’zbek  tiliga  nisbatan  rus  tilida  bu  yo’l  anch  taraqqiy  etgan: 

―struggle  for  life‖  ,  ―to  be  or  not  to  be‖ //  ―борба  за  жизнь‖,   ―быт  или  

не  быт‖.  Ularning  bir  birlariga  to’la  mos  ekanligini  quyidagicha   izohlaydi:  

1) struggle- борба,   for- за,  life- жизнь;  2)  to  be- быт,  or-  или,  not  to  be- не  

быт. 

Frazeologik  yarim   kalka  deganda, u,  komponentlarining  bir  qismi  so’zma-  

so’z   tarjima  qilinish  orqali,  boshqa  bir  qismi  esa  translatsiya  yo’li  bilan  

boshqa   tilga  o’zlashtirish  frazeologik  iboralarni  ko’zda  tutadi: 

―Uncle  Sam‖,     ―yellow-press‖//      ―Дядя  Сем‖,      ― Желтая   пресса‖ 

Frazeologik  iboralarning  kalka  yo’li  bilan  tarjima  qilishning  N.M. Shansky  

tomonidan    keltirilgan    bu    ikki    usul    tarjimada      bo’lgan    barcha    holatlarni  

qamrab  olmaydi. 

Tarjimada  asar  tarjimasining   yana   bir  yo’li  borki,  buni  tarjimon   faqatgina  

yuqorida  qayd   etib  o’tilgan   tarjimaning  uch  yo’lidan  foydalanishning   iloji  

---

20 

 

bo’lmagandagina    qo’llashi  mumkin.  Bunda  u  yoki  bu  frazeologik   iborani   

bir    tildan    ikkinchi    tilga      tarjima      qilganda,      tarjimon    iborani    ibora      orqali   

emas,  balki   uning   ma’nosi   erkin   ma’nodagi  so’z  yoki  so’z   birikmalar  

yordamida    tushuntirish    orqali      beradi.    Bu      esa,    originaldagi      iborada      aks   

etgan   obrazlilik   va  badiiylikning  susayoishiga,   ko’proq   yo’qolishiga  olib  

keladi: 

―to  be  in  a  devil  of  state‖//  ahvoli  juda  og’ir   bo’lmoq 

―Tom    Soyerning    boshdan    kechirganlari‖      (Mark    Tven)      asaridan    olingan   

ushbu  misolda : 

The   howling  stopped.   Tom   picked  up  his  ears.  ―to   pick  up  one’s  ears‖   

frazeologik  iborasi  qo’llanilgan  bo’lib,  bu  iboraning  o’zbek  tilida  ―quloqni  

dikkaytirmoq‖  degan  ekvivalentini    qo’yib,  tasviriy   usuldan  foydalanilgan,  

natijada  ,  originaldagi  badiiylik,  ta’sirchyanlik  susayib  qolgan.