O`zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti



Download 357,87 Kb.
Pdf ko'rish
bet9/13
Sana20.08.2021
Hajmi357,87 Kb.
#152326
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
ochiq maruza ishlanmasi

1. 

Unli tovushlar tizimi. 

Unli fonemalar un paychalarining tebranishidan paydo bo’ladi va ularni talaffuz qilganda, 

o’pkadan chiqayotgan havo oqimi og’iz bo’shlig’ida to’siqqa uchramay chiqadi. Hozirgi o’zbek 

adabiy  tilida    oltita  unli  tovush  bor:  i,e,o’,a,o,u,  Unli  tovushlar  yozuvda  o’nta  harf  bilan 

ifodalanadi:  i,e,a,u,o’,o,ye,yo,yu,ya.  Demak,  unlilar  tovush  sifatida  oltita,  yozuvda  esa  o’nta 

belgi orqali beriladi. Yangi (lotin) o’zbek yozuvida 6 ta harf (i,e,a,o’,o,u) ishlatiladi. 

 

O’zbek tilshunosligida unli fonemalar quyidagi uch belgi asosida tasnif qiladi: 



 


1.Lablarning  ishtirokiga:  a)  lablashgan  unlilar  (u,o’,o).  Bu  unlilarni  talaffuz  qilishda 

lablar,  doira  shaklida  bir  oz  cho’ziladi;  b)  lablashmagan  unlilar  (i,e,a).  Bu  unlilarni  talaffuz 

qilishda lablar doira shakliga kirmaydi va cho’zilmaydi. 

 

2.Tilning vertikal harakatiga ko’ra: a) tor unlilar (i,u). Bu unlilarni talaffuz qilishda og’iz 



tor  ochiladi,  til  bilan  qattiq  tanglay  orasi  tor  bo’ladi;  b)  o’rta  keng  unlilar  (e,o’).  bu  unlilarni 

talaffuz  qilishda  og’iz  o’rta  darajada  ochiladi,  til  bilan  qattiq  tanglay  orasi  ham  o’rtacha 

kenglikda  bo’ladi;  v)  keng  unlilar  (a,o).  Bu  unlilarni  talaffuz  qilishda  og’iz  keng  ochiladi,  til 

bilan qattiq tanglay orasi ham yuqoridagi ikki holatdan ancha keng bo’ladi. 

 

3.Tilning gorizantal (yotiq) harakatiga ko’ra: a)  old qator unlilar (i,e,a). Bu unlilarni talaffuz 



qilishda tilning uchki qismi pastki tishlarga tiraladi; b) orqa qator unlilar (u,o’,o). Bu unlilarni 

talaffuz qilishda tilning uchki qismi pastki tishlarga tiralmaydi, bir oz orqaga tortilgan bo’ladi. 




Download 357,87 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish