Oʻzbekiston respublikasi xalq tа’limi vаzirligi nаmаngаn viloyati xalq ta’limi xodimlarini qаytа tаyyorlаsh vа ularning mаlаkаsini оshirish hududiy markazi

Oʻtgan mavzuni soʻrash: “Aqliy hujum” metodi. Oʻquvchilar uchun muammoli savol muhokama uchun beriladi.
Muammo:O`q ildizni asosiy ildizdan qanday farqi bor? Popuk ildiz qanday tuzilgan?
Oʻqituvchi savollarni umumlashtirib oʻtilgan mavzu yuzasidan bilimlarni mustahkamlaydi.
“BU MENIKI” deb nomlangan oʻyin orqali takrorlanadi.
Oʻyinda oʻquvchilarga oʻtilgan mavzularga oid koʻrgazmali rasmlar tarqatiladi hamda oʻsha rasmlarga oid savollar beriladi, oʻquvchilar qoʻlidagi rasmga oid savol boʻlsa bu meniki deb turadi va rasmni qisqacha ta’riflab beradi.
O ʻquvchi: bu meniki, bu lavlagi
I kki yillik o‘tlar – urug‘ dan ko‘karib chiqib, birinchi yili yer yuzida, asosan, barg (to‘pbarg) hosil qiladigan, ildizi va barglari da oziq mod dalar to‘p laydigan o‘simliklar. Ular ikkin chi yili poya chi qaradi va gullab, meva tugadi. bulardanqizil lavlagi
Popuk ildiz tizimi bir-biri ga o‘xshash bo‘lgan bir to‘da may da ildizlardan tash kil to padi. Uning asosiy ildizi yashi rivojlanmaydi. Bunday ildizlar asosan bir urug‘ pallali o‘simliklarda uchraydi..
Yangi mavzu bayoni:
O ‘simliklarda quyosh nuri ta’sirida va xlorofi ll donachalari ishtirokida anorganik moddalardan organik moddalar hosil bo‘lishi va havoga kislorod ajralib chiqish jarayoni fotosintez deyiladi. Fotosintez – yunoncha so‘z bo‘lib, «fotos» – yorug‘lik va «sintez» – qo‘shish, birlashtirish degan ma’noni anglatadi.Ijodiy faoliyatining asosiy qismini yashil o‘simliklardagi fotosintez jarayonini o‘rganishga bag‘ishlagan va fanga o‘zining munosib hissasini qo‘shgan rus olimi ATimiryazevdir. U o‘zining «Quyosh, hayot va xlorofi ll» nomli kitobida fotosintez jarayonini asoslab bergan.O‘simliklar suv va unda erigan mineral moddalarni (tuzlarni) tuproqdan ildiz tukchalari orqali so‘rib olishi sizlarga ma’lum. Suv va unda erigan mineral mod dalar ildiz bosimi ostida va barg hujayralarining so‘rishi tu fayli dastlab ildiz naychalariga sizib o‘tadi, so‘ngra poyaga, va nihoyat, barg tomirlaridagi nay chalar orqali barglarga o‘tadi. Barg hujayralariga suv bilan bir vaqtda og‘izchalar orqali havo dan karbonat angidrid gazi kiradi. Barg eti hujayralaridagi xlorofi ll donachalari ishtirokida va yorug‘lik ta’sirida organik moddalar hosil bo‘ladi. Bu jarayonda xlorofi ll donachalarida karbonat angidrid suv bilan birikadi. Natijada, dastlab shakar, so‘ngra kraxmal hosil bo‘ladi. Karbonat angidrid suv bilan birikkanda, shakardan tashqari yana erkin kislorod gazi ajralib, og‘izchalar orqali havoga chiqadi. O‘simliklar hujayrasida faqat shakar va kraxmal emas, balki boshqa oziq moddalar ham to‘planadi. O‘simliklarda organik moddalarning hosil bo‘lishi juda murakkab jarayon hisoblanadi.
Xlorofi ll donachalari ishtirokida hosil bo‘lgan organik moddalar suvda eriydi. Ular barg eti hujayralaridan tomirlarning elaksimon naylariga o‘tadi va ular orqali hamma organlarga – gul, urug‘, mevalar va ildizga tarqaladi. O‘simlik organlarining hujayralari shu organik moddalardan oziqlanadi. Ortiqcha organik moddalar urug‘, meva, ildiz va boshqa organlar ning g‘am lovchi to‘qimalarida to‘planadi.

Mavzu texnik vositalardan va ko’rgazmalardan foydalanilgan holatda og’zaki tarzda tushintiriladi