O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi “MA’lumotlar bazasi ma’muri” to‘garagi o‘quv dasturi toshkent-2021

Т/р	Mashg`ulot mavzular	Nazariy		Amaliy
Jami
1	Kirish. Ma’lumotlar bazasi ma’muri maqsad va vazifalari.	1		2		3
2	MB asosiy tushunchalari va funksiyalari	1		8		9
3	MB asosiy vazifalari	3		6		9
4	MB qayta ishlash va boshqarish	3		9		12
5	Ma’lumotlar bazasining turlari	3		12		15
6	Ma’lumotlar bazasining asosiy ob’yektlari.	1		8		9
7	Ma’lumotlar sxemasi, formalar, makroslar, modullar	1		5		6
8	Ma’lumotlar bazasini jadvallarini yaratish .	3		9		12
9	Microsoft Accessда ishlash	3		3		6
10	Access ma’lumotlar bazasini boshqarish	3		6		9
11	MB yaratishning oddiy usuli	3		3		6
12	Oraliq nazorat ishi			3		3
13	MB ni o‘zgartirish va kengaytirish	3		9		12
14	Ma’lumotlar bazasini tashkillashtirish usullari	3		3		6
15	MB jadvalda ishlash	3		6		9
16	MB ustunlari va satrlari			9		9
17	MB oynasini hosil qilish va ishlash	3		9		12
18	Ma’lumotlar bazasi bilan ishlash.	3		12		15
19	Ma’lumotlarni kiritish, taxrirlash va o‘chirish.	3		9		12
20	Ma’lumot maydonlari turlari.	3		9		12
21	Jadvallarni normallashtirishni	3		9		12
22	MB yozuvlarni qidirish, tartiblash va tanlash.	3		12		15
23	Yakuniy nazorat ishi.			3		3
Jami:			52		164		216

1.Kirish. Ma’lumotlar bazasi ma’muri.
Ma’lumotlar bazasi bir xil tuzilishga ega yozuvlar ko‘rinishidagi tartiblangan axborotdir. Ma’lumotlar bazasi xotirasida saqlanadigan va maxsus tartibda tashkil qilingan ma’lumotlarning majmuidir.


2. MBning asosiy tushunchalari va funksiyalari
Axborotlarni saqlashda ma’lumotlar bazasining asosiy funksiyalari va vazifalari. Ularni qayta ishlash va boshqarish.
Amaliy mashg‘ulot: Ma’lumotlar bazasining 2ta asosiy elementi haqida tushuncha.


3.MB ning asosiy vazifalari
MB ning asosiy vazifasi bir xil ma’lumotlar to‘plamidan maksimal sondagi ilovalarda foydalanishdir.
Amaliy mashg‘ulot: Axborotlardan tez foydalanish va yangilanishni o‘rgatish.


4.MBni qayta ishlash va boshqarish.
MBga ruxsat berish va MBdagi ma’lumotlarni qayta ishlash va boshqarishni o‘rgatish.
Amaliy mashg‘ulot: Serverdan ma’lumotlarni yuklab olish va ma’lumotlarni qayta kiritish.


5. Ma’lumotlar bazasining turlari.
MB ning quyidagi turlari iyerarxik, 22 relyasion, ob’yektga yo‘naltirilgan turlari haqida tushuncha.
Amaliy mashg‘ulot: Ma’lumotlar bazasining 4 yo‘nalishdagi turlari bilan tanishish va ularning ishlash prinsiplari.


6. Ma’lumotlar bazasining asosiy ob’yektlari.
MBning asosiy elementlari: jadvallar, so‘rovlar, ma’lumotlar sxemalar, formalar, hisobotlar, makroslar va modullar hisoblanadi.
Amaliy mashg‘ulot: Ma’lumotlar bazasining asosiy elementlari bilan ishlash.
7. Ma’lumotlar sxemasi, formalar, makroslar, modullar.
Ma’lumotlar sxemasi jadvallarda ma’lumotlarni birlashtirish, yozuvlarni qo‘shganda yoki o‘chirganda bog‘lanishning butunligini, jadval kalitlarining o‘zgarishini aniqlaydi.
Amaliy mashg‘ulot:Ma’lumotlar sxemasini Access loyihalarining MB oynasida ob’yektlar panelida ishlashini o‘rgatish.


8. Ma’lumotlar bazasining jadvallarini yaratish
Microsoft Access da MB jadvalini yaratishning ikki usuli mavjud:
MB ni yaratishning oddiy usuli-barcha zaruriy jadval, forma va hisobotlarni MB orqali tushuntirish.
Amaliy mashg‘ulot: Access ma’lumotlar bazasida jadvallar bilan ishlash. Jadval yaratish va o‘zgartirish.


9. Microsoft Accessda ishlash
Ma’lumotlar bazasi bilan ishlaganda ekranga ishchi maydon va boshqaruv paneli chiqariladi. Boshqaruv paneli menyusi yordamchi boshqaruv sohasini hamda yordamchi satrni o‘z ichiga oladi. Ularning ekranda joylashishi turlicha bo‘lib, aniq dastur xususiyatlariga bog‘liq.
Amaliy mashg‘ulot: MS Access da filtrlash yo‘li bilan yozuvlarni ajratib olish.


10. Access ma’lumotlar bazasini boshqarish.
Accessda boshqaruv elementlari, ularni ma’lumotlar bilan to‘ldirishiga karab uch ko‘rinishga ega bo‘ladi.
Amaliy mashg‘ulot: Yozuv (nadpis) elementi formada tekstni joylashtirish uchun ishlatiladigan maydon va formalarning sarlavhalari, turli tushuntirish yozuvlarini o‘rganish.


11. MB yaratishning oddiy usuli
Ma’lumotlar bazasini boshqarish. Tizimlar (MOBT) texnologiyasida ishlash.
Amaliy mashg‘ulot: Visual Basicda ko‘p jadvalli ma’lumotlar bazasini yaratishni o‘rganish.


12. Oraliq nazorat ishi.
Amaliy mashg‘ulot: To‘garak a’zolarining egallagan bilim ko‘nikma va malakalari yuzasidan nazorat ishi o‘tkazish.


13. MB ni o‘zgartirish va kengaytirish
Ma’lumotlar bazasi strukturasini o‘zgartirish va kengaytirish xaqida tushuncha.
Amaliy mashg‘ulot: Ma’lumotlar bazasida foydalanuvchilarning hisob yozuvlari va replikalarini qo‘shish, o‘chirish va o‘zgartirish.


14. Ma’lumotlar bazasini tashkillashtirish usullari.
Ma’lumotlar bazasini tashkillashtirishda bazani yaratish uchun vazifa shakllantiriladi. Unda bazaning tarkibi, nima uchun ishlatilishi, yaratish maqsadi batafsil bayon etiladi.
Amaliy mashg‘ulot: Model yaratilgandan so‘ng dasturiy mashgulotga bog‘liq holda axborotni tasvirlash usulini aniqlash.


15. MB jadvalda ishlash
Jadvallar odatda eski yozuvlarni arxivlash uchun yoki jadvallarning rezerv nusxasini saqlash uchun ishlatiladi.
Amaliy mashg‘ulot: Access yangi jadvalning nomini kiritishda yaratish (sozdaniye) jadvali ( tablisa) hamda muloqot oynasi bilan ishlash.


16. MB ustunlari va satrlari
Ba’zi MO (muloqot oynasi) jadval tuzilmasiga ega. Ma’lumotlar satr va ustunlar kesishmasi bilan aniqlanadi. MOda ustunlar-maydonlar, satrlar esa yozuvlar deb ataladi. Maydonlar MOning tuzilmasini, yozuvlar esa, unda joylashgan ma’lumotlarni tashkil etadi.
Amaliy mashg‘ulot: Ekranga direktivalar oynasini (buyruqlar oynasini) yoki buyruqlar satrini chiqarishni o‘rganish.


17. MB oynasini hosil qilish va ishlash.
Ekranda ma’lumotlar bazasi oynasi, makros oynasi aks etishi uchun menyudagi (okno) chapdan- o‘ngga (sleva napravo) buyrug‘ini amalga oshirish.
Amaliy mashg‘ulot: O‘quvchilarga soatlar miqdori formasini ochish operasiyasini o‘rgatish.


18. Ma’lumotlar bazasi bilan ishlash
Access foydalanuvchilariga ma’lumotlar bazasi bilan ishlash uchun ikkita avtomatlashtirish vositasi taqdim etiladi: makroslar tili va Visual Basic for application(VBA) tili.
Amaliy mashg‘ulot: Makroslar oynasi. Ma’lumotlar bazasi oynasidagi makros qo‘shimcha varaqasi bilan ishlash.


19. Ma’lumotlarni kiritish, tahrirlash va o‘chirish.
Access dasturida jadval maydonlari va yozuvlarini tahrirlash imkoniyatlari. Maydonlarni o‘zgartirish, qo‘shish, o‘chirish, usta(konstruktor)va jadval rejimida ishlash.
Amaliy mashg‘ulot: Jadvalga ma’lumotlarni kiritish va tahrirlash, jadval
rejimida ishlash.


20. Ma’lumot maydonlari turlari.
Ma`lumotlar bazasining turiari haqida tushuncha berish.
Amaliy mashg‘ulot: Ob’yektga yo‘naltirilgan ma’lumotlar bazalarida ishlash.


21.Jadvallarni normallashtirish.
Jadvallarni normallashtirish nazariyasi xaqida tushuncha.
Amaliy mashg‘ulot: Xaridor va qilingan buyurtmalar xaqida ma’lumotni o‘z ichiga olgan jadvalni yaratish.


22. Yozuvlarni qidirish, tartiblash va tanlash.
MB jadvallaridagi ma’lumotlar. Kerakli axborotni qidirish.
Qidirish va saralash jadval rejimini amalga oshirish.
Amaliy mashg‘ulot:Jadval rejimida bajariladigan hamda maxsus so‘rovlar orqali amalga oshiriladigan yozuvlarni hosil qilish.


22. Yakuniy nazorat ishi
Amaliy mashg‘ulot: To‘garak a’zolarining o‘quv yili davomida egallagan bilim, ko‘nikma va malakalari yuzasidan nazorat o‘tkazish.


Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Karimov A “Microsoft Access bilan dastlabki tanishuv” TDYuI 2005y

2. Anatoliy Xomokenno “Microsoft Access 2002” Ekspress kurs
Peterburg 2005 y
3. “Uchebnikpo Access” Sostavitel. Djalilov M.L. TATU FF-2006 y
4. A. Xomokennoi dr. “Bazadannыx” Uchebnik Sank-Peterburg 2004y
5. Informatika 2003 Alekseyev A.P. M: SOLON-Press 2003.y
6. InformatikavaxisoblashtexnikasiXolmatov T. O‘zb. M.E 2001y
7. Axborottizimlarivatexnologiyalari S.S. Gʻulomov.
T: «Sharq» 2000.