O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi andijon viloyati xalq ta‘limi boshqarmasi izboskan tumani xalq ta‘limi bo’limi

H umoyun

Humoyun (1508.6.3 - 1556.27.1) -Boburiylar davlati hukmdori (1530— 40, 1555—56). 1530 yil H. otasi Boburning Hindistondagi mulklariga ega boʻlgan. Sekin-asta Gujarot, Rajpu-tan, Malvani oʻz davlatiga qoʻshib olgan. Lekin oʻsib borayotgan ichki ni-zolar va ukalari MirzoKomron, Mir-zo Feruz, Askariy Mirzo va Hindol Mirzolarnint mustaqillikka intilishlari davlatni zaiflashtirgan. Bundan foydalangan afgʻonlarningsuriylar sulolasidan Shershoh Suriy Chausa shahri (1539) va Qanovuj shahri (1540) yaqinida H. qoʻshinini yengib, Dehlini egallagan. H. Eronga qochib oʻtgan. Eronning harbiy yordami bilan Afgʻo-nistonni oʻz tasarrufiga olgan. 1541 yil ukasi Hindolning piri boʻlmish Mir Ali Akbar Jomiyning qizi Hamida Bonuga uylangan. 1542 yil Akbar tugʻilgan. Shershoh oʻlimidan keyin (1545) Shim. Hindistonda boshlangan nizolar mamlakatni siyosiy jihatdan parchalab tashlagan. Sharoitdan foydalanib H. Hindistonga yurish boshlagan va 1555 yil 27 may kuni Sirxindda boʻlib oʻtgan shiddatli jangda afgʻonlar yengilganlar. Bu gʻalaba Shim. Hindistonda 2-marta boburiylar sulolasi hukmronligining oʻrnatili-shini taʼminlagan. H. oʻz kutubxonasizinasidan tushib ketayotganda vafot etgan. H. Hindistonda bir necha maʼmuriy islohotlar oʻtkazgan. Uning davrida Mir Sayid Ali boshchiligida miniatyura maktabi yuzaga kelgan. H. fors va turkiy tillarda sheʼrlar yozgan. Akbar tomonidan Dehli shahrida H. maqbarasi qurilgan. Gulbadan begim Bobur va akasi H. haqida "[Humoyunnoma|Humoyunno-ma]" asarini yozgan

28. 
    Islomxoʻja
    

Islomxoʻja (1872-1913.9.8, Xiva) — Xiva xonligining bosh vaziri. Xo-razmda jadidchilik harakati oʻng oqimi rahbarlaridan biri. I. Muhammad Rahim II va Asfandiyorxon xukmronligi davrida Xiva xonligi delegatsiyasi tarkibida Sankt-Peterburg va Moskva sh.larida bir necha marta boʻlgan (1907— 12). Ilgʻor Yevropamadaniyatini targʻib qilgan. Xudoybergan Devonovga Xorazmda kino va surat olish ishiga asos solishida homiylik qildi. Uning tashabbusi bilan Xiva va b. shaharlarda Islom-xoʻja madrasasi va minorasi, Nurulla-boy saroyi, kasalxona, elektrostansiya qurildi, jadid maktablari, hatto rus maktablari ochildi (1908—12). Asfandiyorxon hukmronligi davrida bosh va-zir (1910—13) boʻlib, xonlikning jan. qismini idora etgan hamda xorijiy davlatlar bilan boʻladigan aloqalarni boshqargan. Xonlikni idora etishdagi xizmatlari uchun "vaziri akbar" unvoni berilgan. 1910 y. u xonlikda islohot oʻtkazish toʻgʻrisidagi farmonni ishlab chiqishda faol ishtirok etdi. Sugʻorma dehqonchilikka asoslangan Xorazmda dehqonlarning ahvolini yengillatish uchun yer soligʻini kamaytirishga harakat qilgan. Yosh xivaliklar partiyasining asoschisi Polvonniyoz Hoji Yusupovning yozishicha, taraqqiyparvarlik gʻoyalari uchun oʻz kuyovi Asfandiyorxonning buyrugʻi bilan vahshiyona oʻldirilgan

28.