O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti fakulteti

Tadqiqot metodi va manbai.
Ishda semantik-uslubiy, qiyosiy hamda 
leksikografik metodlardan foydalanildi. Adibning prozaik merosi tadqiqot manbai 
vazifasini o‘tadi. 

---

3 
I bob. Oybek asarlarining badiiy uslub individualligini
ta’minlovchi vositalar 
Ulkan so‘z san’atkori Oybek yaratgan boy badiiy merosni umumfilologik 
yo‘nalishda tahlil etish bu asarlar yuzaga kelgan paytlardanoq tadqiqotchilarning 
diqqatini o‘ziga tortib kelgan. Shu paytga qadar bir necha doktorlik va nomzodlik 
dissertasiyalari yozilgan, alohida monografiyalar nashr etilgan bo‘lishiga 
qaramasdan, bu qiziqish hozirda ham so‘ngan emas. Buning sabablarini obrazli 
tarzda ifodalaydigan bo‘lsak, Oybekning ijodiy merosi ona tilimiz boyliklarini 
mujassam qilgan javohirlarga o‘xshab, o‘qiganing sari uning yangi-yangi qirralari 
kashf etilavergani, tilimizning hikmatlari va qudrati o‘zining yangi jilolari va 
jilvalari bilan namoyon bo‘lavergani uchun ham shundaydir. 
Oybek badiiy matnini tadqiq etishdagi asosiy yo‘nalishlardan biri 
tilshunoslikka oid bo‘lib, shu paytga qadar yaratilgan tadqiqotlar badiiy mahorat va 
lingvostilistik nuqtai nazardan salmoqli o‘rinni egallaydi.
 
Individual uslubni o‘rganish asar matnini tilshunoslik va adabiyotshunoslik 
nuqtai nazaridan batafsil tahlil qilish hamda yozuvchining xususiy lisoniy 
faoliyatini aniqlash uchun muhimdir. Bu turdagi tahlil har bir muallifning til 
tizimidan foydalanish uslubini aniqlash, uning asar g‘oyaviy mazmunini 
yoritishda, voqelikni badiiy bayon qilishda til vositalarini qo‘llash mahoratini 
o‘rganish uchun xizmat qiladi. 
Shaxsning tildan foydalanish mahorati zamirida uning ideolekti, ya’ni 
xususiy lisoniy faoliyat zahirasi yotadi. Ideolekt u yoki bu shaxsning, 
yozuvchining individual til xususiyatlari yig‘indisini umumlashtiradi.
Yozuvchining shaxsiy ijod erkinligi hamda tildan foydalanish mahorati 
uning ideolektiga bog‘liqligi barobarida personajlar nutqini haqqoniy va ta’sirchan 
holda tasvirlashiga ham bog‘liq. Bu hol har bir yozuvchining shaxsiy manerasi 
hisoblanadi, albatta. Ijodkorlar tildan foydalanishda o‘z tanlagan, o‘zi uchun 
maqbul deb bilgan uslubdan foydalanadilar. Ijodkor buyuk so‘z san’atkori Oybek 
ham o‘z asarlarini yaratishda o‘zining o‘tkir quroli sanalgan so‘zdan oqilona, 

---

3 
mohirona foydalanganki, har bir so‘z, har bir ibora, har bir leksik va sintaktik birlik 
asarda o‘z qimmatiga ega.