O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti fakulteti

ajalkor qoida va tartib bilan sho‘ng‘irdilar
 
gapi esa kitobxonni 
batamom hayajon va hayratga soladi. Axir, jangdagi samolyotning shung‘ishida 
ajalkor qoida va tartib borligi kimning xayoliga kelibdi, deysiz. 
Quyidagi kichik parcha ham Oybekning romanni yozishda har bir so‘zga 
iboraga nechog‘liq ma’suliyat bilan, badiiyat talabidan kelib chiqib yondosha 
olganligini tasdiqlaydi: To‘pchilar holdan ketib yiqilguncha otdilar, rus, ukrain, 
o‘zbek, qozoq va butut jangchilar do‘zaxning o‘tyoqar va o‘tkovlar shovvozlai 
kabi. Favqilbashar g‘ayrat va g‘azab bilan ishlardilar (74). 
Darhaqiqat, ajalkor, o‘tyoqar, o‘tkovlar, favqulbashar singari favqulodda 
original so‘z yasalishlar, agar aytish mumkin bo‘lsa, Oybek badiiyatidagi eng 
go‘zal holatlardir. Biz ularni, garchi asarda urush voqealari hikoya qilinayotgan 
bo‘lsa-da, badiiy joziba timsoli sifatida diqqat bilan kuzatamiz. Masalan: 
hayratbaxsh, iztirobbaxsh
O‘rmonsiz diyorning o‘g‘illari uchun son-sanoqsiz 
daraxtlar manzarasi ayniqsa, maroqli, go‘zal, hayratbaxsh tuyuldi 
(25), 
Xarob, 
yupun, talangan qishloqning 
iztirobbaxsh 
manzarasi go‘yo Polvonning ko‘ksiga 
o‘z dardini quyardi
(72).
 
Hayratbaxsh, iztirobbaxsh 
so‘zlari garchi 
lug‘atlarimizda bo‘lsa-da, ular hamma vaqt ham tilimizda faol emas, hamma 
ijodkorlar ham murojaat qilavermaydi. Oybek romanida esa ular anchagina 
ko‘rinadi: 
bo‘ranlamoq: 
O‘limni mensimaslarning atakasi keskinlashdi, o‘t 
bo‘ronlandi 
(208); 
Bo‘htanlamoq: 
- Bo‘htonlama! Undaylardan emas u 
(115); 
dahshatlanmoq: 
Janglar uchun kun sayin dahshatlandi 
(167); 
tanbehlamoq: 
Uni 
yiqilgan yo‘g‘on daraxtlar orasiga o‘tkazdi, lablarini qisib, qo‘llari bilan 
tanbehlardi: «Yig‘lama!» 
(109);