O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti fakulteti

Bitiruv malakaviy ishining ob’ekti va predmeti
. Bitiruv malakaviy 
ishimizning ob’ekti sifatida Oybek prozaik asarlaridan ”Quyosh qoraymas” hamda
”Bolalik” tanlandi. Ushbu matnlar tahlili adibning individual uslubiy xususiyatlari, 
uning til birliklaridan foydalanish mahoratini yoritish imkonini beradi. Yozuvchi 
prozasi matnlarining lingvostilistik tarkibi shakllanishida foydalanilgan leksik va 
tasviriy vosita birliklarning strukturaviy va mazmunan vazifaviy tahlili ishning 
predmeti qilib belgilanadi. 
Badiiy matnning tarkib topishi va mavjud bo‘lishida yagona bir butunlikni 
tashkil etuvchi mazmun doirasi va shakl ko‘rinishlari turli asosga ega bo‘ladi: 
mazmun butunligi voqelikdagi hodisani to‘liq aks ettirish maqsadi bilan bog‘liq 
bo‘lsa shakl ushbu mazmunni lisonoy faoliyat jarayonida bayon etish uchun xizmat 
qiluvchi lisoniy belgilar tuzilmasidir. Demak, matn shakliy tuzilishi jihatidan ikki 
qobiqli hodisa sifatida qaralishi lozim, chunki unda janr va uslub shakllari birikadi. 

---

3 
Bunda janr umumiy shaklning ob’ektiv asosini yaratsa, uslub uning sub’ektiv 
tomonini yuzaga keltiradi. 
Uslub matnning xarakterchan, o‘zgaruvchan xususiyatini ta’minlaydi. Bu 
o‘zgaruvchanlik nutq sub’ekti, holati o‘zgarishining aksidir. Janr ham albatta, matn 
uslubiy xususiyatlarining shakllanishida ishtirok etadi. Masalan, biror bir badiiy 
asarning janriga xos uslub haqida gapirmoqchi bo‘lsak, so‘zsiz, ushbu asarlarning 
boshqa shu janrdagi asarlar uchun umumiy ko‘rsatkichlarini eslaymiz, uning shu 
qatordagi asarlar orasida tutgan o‘rnini e’tiborga olamiz. Asarning sub’ekti muallif 
bilan bog‘liq uslubiy belgilari esa ”ichki” uslubga oiddir va bu uslub ko‘proq 
xususiylikka intiladi. Xususiylik, yagonalik ijod jarayonida muallifning til 
birliklarini tanlash faoliyati natijasida hosil bo‘ladigan matn ko‘rsatkichidir. 
Ijodkorning o‘zbek tili taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi haqidagi qarashlarni 
to‘ldirish, ayrim o‘rinlarga aniqliklar kiritish, tadqiqotning nazariy va amaliy 
ahamiyati alohida bir muallif ijodi misolida proza janrida til vositalarining 
tanlanish va amal qilishning o‘ziga xos jihatlarini hamda bu vositalarning leksik va 
uslubiy imkonoyatlarini aniqlashdan iborat.
Kuzatish natijalaridan barkamol avlod tarbiyasida, xususan, oliy o‘quv 
yurtlarida filolog mutaxassis kadrlar tayyorlashda foydalanish amaliy ahamiyatini 
tashkil etadi. Bu ish materiallari va unda qilingan xulosalardan leksikologiya va 
uslubshunoslik bo‘yicha nazariy kurslar, seminar mashg‘ulotlari o‘tishda, o‘zbek 
tilining, ayni paytda Oybek ijodiy merosining izohli lug‘atlarini yaratishda 
foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi.