11
1.2. Geografik o’rganilish tarixi.
Shimoliy Nurota tog’larining tabiiy geografik sharoiti ko’pincha Nurota
tog;lari, Zarafshon havzasi yoki Garbiy O’zbekiston bilan birgalikda o’rganilgan.
Bu hududning bevosita o’zini o’rganishga bag’ishlangan ishlar kam.
Zarafshon daryosining havzasini, shu jumladan Shimoliy Nurota tog’larining
tabiiy geografik sharoitini batafsil va izchillik bilan o’rganish saosan, Rossiya
imperiyasi bosib olgandan keyi boshlandi deyish mumkin. 1880 yillardan
Zarafshon daryosining havzasida kuzatishlar boshlandi. Samarqandda (1901),
Pandjikentda, Jizzaxda metodologik stansiyalar tashkil etildi.
Bevosita Nurota tog’larining geologik tuzilishini 1930 yillarda N.A.
Smirnov (1937) shug’illandi. U birinchi marotaba Nurota (shu jumladan Shimoliy
Nurota) tog’larining geologik tuzilishining asosiy hususiyatlarini va rivojlanish
tarixini ko’rsatib berdi. V.A. Nikolayev (1928) esa, gidrageologik va geologik
tuzilishini o’rganib, yer osti suvlarining joylashishining o’ziga xos xususiyatlarini
yoritib, Nurota botig’idagi korizlarning tarqalish qonuniyatlarini yoritadi.
Shimoliy Nurota tog’larining tektonik tuzilishi, boshqa qo’shni rayonlar
bilan birga Sh.D. Davlyatov (1962), O.A.Rijkov (1962) ishlarida berilgan.
Nurota tog’larining, shu jumladan Shimoliy Nurota toglaridagi otqindi
(magmatik) tog’ jinslarining tarqalish qonuniyatlari I.N. Hamraboyev (1958)
tomondan o’rganilgan.
Shimoliy Nurota tog’larining tektonik rivojlanishi va neotektonik harakatlar
N.A.Losev, V.M. Jeleznov (1957) barafsil yoritilgan.
Nurota tog’larining iqlim hususiyatlari E.N. Balashova va boshqalar (1963),
J.A. Hoshimov (1964), A.S. Saidov (1972), L.N. Babushkin (1961-1964) va
boshqalar tomonidan o’rganilgan.
Nurota tog’larining tuproq qoplami N.A,Genusov, B.V. Gorbunov,
N.V.Kimberg (1960), M.X. Haydarov (1958), G.A. Lavronov (1963) va boshqalar
ishlarida ko’rsatilgan.
12
Nurota tog’larining o’simliklarini birinchi bo’lib B.A. Fedchenko (1914)
o’rgangan. Bu region o’simlik qoplami va ularning tarqalish qonuniyatlari
E.P.Korovin (1923), M.G. Popov (1960), N.A.Li (1961) va boshqa ishlarda
yoritilgan. Bevosita Shimoliy Nurota tog’larining o’simlik qoplamini P.Z,Zokirov
(1969, 1971) batafsil o’rganib chiqqan.
Nurota tog’lari va uning atroflarining hayvonot dunyosi T.Z.Zokirov (1937,
1964, 1971) va boshqalar tomonidan o’rganilgan.
Nurota tog’lari va unga yondosh rayonlarning tabiiy geografik sharoiti
N.A.Gvozdetskiy (1961), L.N. Babushkin va N.A.Kogay (1964) tomonidan
yoritilgan. J.A. Hoshimov (1966) va A.S. Saidovlar bevosita Nurota tog’larida
kompleks tabooy geografik tekshirilish ishlari olib borib, tabiiy geografik
rayonlashtirishni amalga oshirdilar.
Alibekov L.A., Nishonov S.A. (1978) Jizzax viloyatining tabiiy geografik
sharoitini yoritishda, shimoliy Nurota tog’lari va tog’ oldi rayonlari bo’yicha ham
to’xtalib o’tganlar.
Do'stlaringiz bilan baham: