O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirlgi samarqand viloyati pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti “Maktabgacha va boshlang`ich ta’lim” kafedrasi

Masala. Shaxmat to’garagida 24 o’g’il bоla va bir nechta qiz bоlalar bоr edi, yana 5 ta kiz ko’shib оlingandan keyin qiz bоlalar sоni ug’il bоlalar sоnidan 8 ta kam bo’ldi. Оldin shaxmatda kancha bo’lgan?

O‘g‘illar	24	24	24-8=x-19
Qizlar		x-24+5
Jami	x	X+5

Debat – bu yozma bahs va munozoradir. Bu usul quyidagicha tashkil etiladi:

• 1. O`quvchilar baxs mavzusi bilan uy (yoki oldin o`tkazilgan mashg`ulotlar)da tanishadilar. Baxs arafasida o`qituvchi bulajak mavzu tug`risida o`quvchilarga axborot berar ekan, baxslar qay yusinda o`tishini qisqacha tushuntiradi (bu, albatta, baxslar birinchi marta o`tkazilayotgan bulsa juda muhimdir).
• 2. O`qituvchi gurux o`quvchilarini ikkiga ajratadi va ularni o`quv xonasining ikkita tomoniga qator qo`yilgan stollar yoniga o`tkazadi va xar bir gurux qatnashchilarini qaysi nuqtayi nazarni ximoya qilishlarini belgilaydi (masalan 1- gurux – ijobiy xolat joriy qilishini tarafdolari, 2-gurux – bunga qarshilar).
• 3. Shundan sung o`qituvchi o`quvchilarni juftlikka ajratadi, xar bir juftlikda qarama-qarshi qarashlar tarafdorlari bulishi kerak. Juftliklarni tartib raqami yoki alifbo xarflari bilan belgilaymiz. Agar o`quv xonasida o`quvchilar soni tog` bo`lsa, o`qituvchi munozaraga yetishmagan sherik xuquqida qatnashishi mumkin. O`qituvchi 1- gurux o`quvchilariga (keltirilgan misolda – ijobiy xolatni joriy qilish tarafdorlari) xar bir juft sanasi (ramzi) bilan belgilangan katak qog`oz varaqlarini tarqatadi.

• 5. O`quvchilar o`quv xonasining ikki tomonidao`tirib juft-majuft yozma muloqotni boshlaydilar. 1-gurux o`quvchilariga o`zlari maqullayotgan nuqtayinazar foydasiga bitta ochiq dalilni shakllantirish uchun 5 daqiqa vaqt beriladi. Ular bu bu dalilni qog`oz varag`iga puxta taxrir qilingan paragraph shaklida yozadilar. Bu vaqtda 2-gurux o`quvchilari o`zlari baxs jarayonida bayon etishlari mumkin bo`lgan nuqtainazarlarini isbotlashlari mumkin.
• 6. Yozilgan varaqlar qarshi guruxdagi sheriklarga (ijobiy xolatning joriy qlinishiga qarshi chiquvchilarga) beriladi. Ylarga juftllik bo`yicha sheriklarining daliliga qarshi javob toppish va yozish uchun xamda o`z qarshi dalilarini bayon qilishlari uchun 8 daqiqa vaqt beriladi.
• 7. Dalillar almashishning bunday tartibi 2-3 marta takrorlanadi, bunda xarbir o`quvchi sherigining dalil-isbotiga javob qaytarishi va o`zining aks dalilini kltirishi shart. O`quvchilarning bilimlarini aniqlash uchun 3-4 raundyetarlidir. Oxirgi raoundda o`quvchilarga yakuniny paragrafni yozish imkoni beriladi. Shundan so`ng yozma ish yig`ib olinadi.

• 7. Bahslarni samarali yakunlashning eng qulay shakli – ikkala tomonga qaratilgan savollardir: “qarshi tomonning eng yaxshi dalil isbotlari buldi?” Xar ikkala tomon vakillari qarshi taraf yozgan fikrlarni o`qib yuqoridagi savolga javob beradilar.
• 8. O`qituvchi ishni yakkama-yakka yoki juftlik bo`yicha baxolashi mumkin. Agar o`qituvchi yozma ishni baholashni rajalashtirgan bulsa, y xaqida o`quvchilarni darsning boshidayoq ogohlantirishi kerak.