O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi

Yozma nutqning og‘zaki nutqdan farqli tomonlari
Yozma nutq va og‘zaki nutq inson nutq faoliyatining ikki shakli. Har ikkisi ham kishilik jamiyatining muloqot vositasidir. Og‘zaki nutq birinchi shakllanadi, yozma nutq esa keyin shakllanadi. Yozma nutq og‘zaki nutqning tayyor mexanizmlaridan foydalangan holda uni takomillashtirib va ularni bir qadar murakkablashtirib boradi, tilning yangi ifoda shakllari uchun xos bo‘lgan yangi unsurlarni qo‘shadi.
Yozma nutq ta’lim jarayonida maqsadli ravishda egallab boriladi. Og‘zaki nutq bolaning kattalar bilan amaliy muloqoti jarayonida ularga taqlid qilish asosida shakllanadi. Yozma nutqda suz tanlashga, jumla tuzishga ancha yuqori talab qo‘yiladi. Yozma nutq tashqi tomondan (aytaylik, suhbatdosh tarafidan) tuzatishsiz kechadi. Yozma nutq muloqotning jonli vositalaridan xoli, ya’ni mimika, jestlar ishtirok etmaydi.
Demak, yozma nutq til mavjudligining bir shakli. Yozma nutq qat’iy me’yorga va tartibga solingan kitobiy tildan foydalanadi. Gaplarda so‘zlarning tartibi qaror topgan, inversiya (so‘z tartibining o‘zgarishi) yozma nutq uchun xos emas. Ayrim o‘rinlarda esa, masalan, nutqning rasmiy-idoraviy uslubida bunga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi.
Yozma nutq ko‘rish organlari bilan qabul qilishga qaratilgan. Shuning uchun aniq tuzilish va shakl jihatdan ham tartibga ega: betlarga raqam qo‘yilish tizimi, bo‘lim va paragraflarga ajratilishi, havola keltirish tartibi, shrift tomondan ajratib ko‘rsatish va sh.k. Yozma nutqda matnning u yoki bu parchasini ko‘z bilan qarab chiqish, murakkab gap ustida qayta ishlash, yozganlarni o‘ylab ko‘rish, qo‘shimcha va tuzatish kiritish imkoni bor.
Yozma shakl nutqning ilmiy, publitsistik, rasmiy-idoraviy va badiiy uslublarining asosiy shaklidir.