O’zbekiston respublikasi xalq talimi ta’lim vazirligi


Sho’rtobsimon sur-qo’ng’ir tusli tuproq



Download 1,64 Mb.
bet90/193
Sana01.02.2022
Hajmi1,64 Mb.
#424776
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   193
Bog'liq
Tuproqlar-geografiyasi-2019-20-majmua-

Sho’rtobsimon sur-qo’ng’ir tusli tuproq (Qizilqum Ye.V.Lobova)

Chuqur-ligi, sm



Zich-lik
g/sm3

Qattiq solish-tirma fazasi zich ligi, g/ sm3

Umumiy ko vakligi, foiz

Maksimal gigroskopiklik, foiz

So’lish namligi, foiz

Eng kam namligi, foiz

Aeratsiya kovak-ligi hajmiga nisbatan, foiz

0-5
5-12
12-18
28-45
45-65

1,47
1,52
1,31
1,31
1,38

2,60
2,63
2,57
2,50
2,59

44
42
49
50
51

1,5
1,4
3,4
5,5
3,9

2,5
2,1
7,4
9,8
-



14,0
14,3
14,2
15,4
18,0

24
20
32
35
36

Sur-qo’ng’ir tusli tuproqlarning uncha katta bo’lmagan maydonlari Tojikistonda (Xo’ja-Baqirgan, Samgar) va O’zbekiston (Malikcho’l, Qarshi cho’li, Farg’ona vodiysi)da o’zlashtirilib, sug’oriladigan dehqonchilikda foydalanilib kelinmoqda.


Sur-qo’ng’ir tusli tuproqlarning suv-fizik va agrokimyoviy xossalari ancha noqulay, tuproq va ona jinslarida gipsning ko’p va yaqin joylashganligi, relg’efning murakkabligi singarilar sababli, bu tuproqlarni o’zlashtirish ancha qiyin.
Qalin va g’ovak to’rtlamchi davr yotqiziqlarda shakllangan sur-qo’ng’ir tusli tuproqlar ancha qulay meliorativ xossalarega. Bunday tuproqlardan qishloq xo’jaligida foydalanish samaradorligi ko’pincha gips qatlamining joylashuv chuqurligiga, tuproq ustki gorizontining unumdorligiga, jumladan toshloqlik darajasiga bog’liq. O’zbekistonda (Malikcho’l, Qarshi cho’li) gipsli sur-qo’ng’ir tusli tuproqlardan samarali foydalanish bo’yicha ancha tajribalar to’plangan va tavsiyalar ishlab chiqilgan. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, qishloq xo’jaligida foydalanish antijasida sur-qo’ng’ir tusli tuproqlarning unumdorligiga yaxshilanib boradi. Sug’oriladigan maydonlarda gumus, azotva fosforlarning umumiy miqdori ko’payib, bu elementlarning harakatchan formasi ham ancha oshadi.
Sur-qo’ng’ir tusli tuproqlar mineral va organik o’g’itlarga juda talabchan. Malikcho’l sharoitida bu tuproqlarni azot bilan o’g’itlash tufayli paxta hosili har gektariga o’rtacha 4,7 ts oshgan. Ammo azot va fosfor o’g’itlaridan birga foydalanilganda (N 320 va 180 kr) paxta hosili deyarli ikki barobar ortib, gektariga 41,6 ts ni tashkil etgan (S.Yallaev). Shu rayonning sur-qo’ng’ir tuproqlariga 10 t. go’ng, N180, va fosfor 120 kg qo’llanilganda paxta hosili 32,5 ts/ga bo’lgan (S.Mirzaev). Farg’ona viloyati sharoitida o’tkazilgan tajribalar ham sur-qo’ng’ir tusli tuproqlarda o’g’itlarning yuqori samaradorligini ko’rsatadi.
Sur-qo’ng’ir tusli tuproqlardan foydalanilayotganda uning o’ziga xos xususiyatlariga katta e’tibor berish lozim. Bu tuproqlarda gumus kam bo’lganligi sababli, tuproqning biologik aktivligi va energetik holatini yaxshilash uchun organik o’g’itlardan keng foydalanish dastlabki yillarpda beda ekib bu tuproqlarnio’zlashtirish, yashil massasini o’rib yerga qoldirish maqsadida sideratlardan keng foydalanish lozim. Shunday qilinganda, sur-qo’ng’ir tuproqlar jadal o’zlashtirilayotgan sharoitda ham uning biologik aktivligi oshadi. Eng muhimi yer haydalayotgan gips usti (20-40 sm) unumdor qatlamini saqlab qolishga e’tibor berish zarur. Gipsli qatlam yer betiga chiqib qolganda qishloq xo’jalik ekinlari hosili 1,5-2,5 marta kamayadi. Gipsli sur-qo’ng’ir tuproqlar yuqori suv o’tkazuvchanlik xossasiga ega bo’lganidan va ba’zi yerlarda suffoziya (o’pqon) singari o’yilib ketishning oldini olish uchun sug’orish usullari va texnologiyasiga alohida e’tibor beriladi.
Yerlarni yomg’irlatib sug’orish yoki qishqi egatlar orqali sug’orish kerak. Bunday yerlarda o’simliklarni tomchilatib sug’orish ham yaxshi natija beradi. Yerlarni joriy va kapital tekislayotganda, gips qatlamining yer betiga chiqib qolishiga yo’l qo’ymaslik lozim. Yerlarni qishloq xo’jalik oborotiga kiritishdan oldin kapital, yerlarni sug’ora boshlashning dastlabki 3-4 yilida u har yili muntazam joriy tekislanadi. Shunday qilinganda yer yuzasi tekis va suffoziya bo’shliqlari tuproq bilan to’lib boradi va suvning bekorga yo’qolishining oldi olinadi. Yer otvolsiz pluglar bilan 70-80 sm chuqurlikda yumshatiladi. Ana shunday qilinganda tuproq qatlamlarining suv-fizik xossalari ancha barqarorlashadi, yerlar barobar cho’kib yuzasi tekislanadi.
Yog’ingarchilik juda kam bo’lganligi sababli sur-qo’ng’ir tusli tuproqlarda yuvilmaydigan suv rejimi yuzaga keladi. Tuproq profilining kam namlanishi bu tuproqlarda karbonatlanish va sho’rxoksimonlanish jarayonlarining rivojlanishiga sabab bo’ladi.

Download 1,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish