O‘zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi

М.Х.Хайруллаев (1931-2004) академик, фалсафа фанлари доктори, профессор. XX asrning ikkinchi yarmida o’zbek falsafasi rivojiga salmoqli hissa qo’shgan yetuk olim, jamoat arbobi. Asosiy faoliyati Abu Nasr al Forobiyning ilmiy ijodini o’rganish va sharhlashga bag’ishlangan. U “Buyuk siymolar”(1996 2 jild) va “Ma’naviyat yulduzlari” (1999) asarlarining mas’ul muharriri. M.Xayrullayev Forobiy ijodini qayta kashf etgan olim. U Forobiy ijodidagi materializm va idealizmni bir-biri bilan aralashtimaslik kerak deb hisoblaydi. Uning fikricha, Forobiy tomonidan Xudoning tan olinishi idealizm bo’lsa, astronomiya, matematika, mantiq sohasidagi kashfiyotlari materializmdir. Chunki bu sohalarda narsalar yo’qdan bor bo’lmaydi, bordan yo’q bo’lmaydi. Masalan, Yer, Quyosh, Oy, sayyoralar harakatlari orasidagi munosabatlarning ob’yektivligi doimo bir xildadir . M.Xayrullayev kommunistik mafkura hukmron bo’lgan davrda, Forobiy idealizmini tan ola oldi va uning ijodidagi idealistik va materialistik g’oyalarni sharhladi. M. Xayrullayev yetuk olim bo’lish bilan bir qatorda jamoatchi ham edi. U uzoq yillar davomida O’zFA “Sharqshunoslik” institutida direktr lavozimida va “O’zbekistonda ijtimoiy fanlar” jurnalining mas’ul muharri lavozimida ishlagan.