O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarni fuqarolik huquqi

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi

O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi

Mavzuga oid proyeksion ko`rgazmalar va plakatlar.

Mavzuga oid rasmlar va boshqa materiallar

FUQAROLIK HUQUQI MANBALARI

Fuqarolik huquqi yoki yuridik tilda qabul qilinganidek, «sivil huquqi» Qadimgi Rimda vujudga kelib, fuqarolar o‘rtasidagi huquqlarni tartibga solgan.

Hozirgi paytda ko‘pgina mamlakatlarda biz har kuni duch keladigan fuqarolar huquq munosabatlarini tartibga soladigan milliy qonunlar qabul qilingan.

0‘zbekistonda fuqarolar huquq munosabatlarini davlatning Asosiy qonuni Konstitutsiya, shuningdek 1997-yil 1-martdan amalga kiritilgan 0‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi tartibga soladi.

Biz har kuni turli xil mulkiy tusdagi huquq munosabatlariga kirishami/: do‘konlarda xarid qilamiz, sovg‘alar olamiz, jamoat transportida yuramiz va hokazo. Ijtimoiy munosabatlaming mazkur barcha toifalarini tovar-pul shakli birlashtiradi: biz tovar yoki xizmat uchun qanchadir pul to'laymiz. Bunday ijtimoiy munosabatlar fuqarolik huquqi bilan tartibga solinadi.

Fuqarolik huquqi deyilganda huquqning me’yorlari mulkiy ham- da u bilan bog‘liq shaxsiy nomulkiy munosabatlarni (sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilishni) tartibga soladigan sohasi tushuniladi.

O‘zbekiston Respublikasining fuqarolik huquqi manbalariga quyidagilar kiradi:

• 
  Konstitutsiya;
  
• 
  Fuqarolik kodeksi;
  
• 
  amaldagi qonunlar;
  
• 
  qonun kuchiga ega hujjatlar (Prezident Farmonlari, Oliy Majlis qarorlari, Vazirlar Mahkamasi farmoyishlari, mahalliy hokimiyat hujjatlari);
  
• 
  O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari;
  
• 
  ish muomalasi taomillari (qonunlarda nazarda tutilmagan harakatlar), mahalliy odat va an’analar.
  

FUQAROLIK HUQUQI SUBYEKTLARI

Fuqarolar, yuridik shaxslar, shuningdek davlat fuqarolik huquqi subyektlari lihoblanadi.
Huquqiy munosabatlar subyektlarining ikki turi mavjud:

• 
  yakka tartibdagi;
  
• 
  jamoa.
  

Yakka tartibdagi subyektlar (jismoniy shaxslar)ga:

• 
  O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari;
  
• 
  f'uqaroligi bo‘lmagan shaxslar;
  
• 
  ajnabiy fuqarolar kiradi.
  

Bunda fuqaroligi boimagan shaxslar va ajnabiy fuqarolar 0‘zbekiston Respublikasi fuqarolari singari fuqarolar huquq munosabatlariga kirishishi iiuimkin.

Qpnun belgilaydi:

Fuqarolaming quyidagi huquqlari bor:

• 
  mulk huquqi asosida mol-mulkka ega bo‘lish;
  
• 
  mol-mulkni meros qilib olish va vasiyat qilib qoldirish;
  
• 
  bankda jamg‘armalarga ega bo‘lish;
  
• 
  tadbirkorlik, dehqon (fermer) xo'jaligi bilan hamda qonunda taqiqlab qo'yilmagan boshqa faoliyat bilan shug‘ullanish;
  
• 
  yollanma mehnatdan foydalanish;
  
• 
  yuridik shaxslar tashkii etish;
  
• 
  bitimlar tuzish va majburiyatlarda ishtirok etish;
  
• 
  yetkazilgan zararning toManishini talab qilish;
  
• 
  mashg‘ulot turini va yashash joyini tanlashlari; fan, adabiyot va san’at asarlarining, ixtironing, qonun bilan qo‘riqlanadi- gan boshqa aqliy mehnat faoliyati natijalarining muallifi bo'lish.
  

O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi, 18-modda.

Jamoa subyektlariga yuridik shaxslar kiritiladi.

HUQUQIY LAYOQAT VA MUOMALA LAYOQATI

Huquqiy munosabatlar subyekti bo‘lish uchun shaxslar huquqiy layoqat yoki muomala layoqatiga ega bo‘lishlari kerak.