O‟zbekiston respublikasi xalq ta`lim vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti

Ishning    tuzilishi.  Bitiruv  malakaviy  ishi    mundarija,    kirish,    ikki  bob,   

sakkista   paragraf,  xulosa  va  adabiyotlar  ro’yxatidan   iborat. 

 

Olingan  natijalar.   

 I  bob.  Matematikaning  rivojlanish  davrlari,  turli  davrlarda  matematika 

taraqqiyoti keltirilgan.  

     II bob. Hozirgi zamon matematikasi va O’zbekistonda matematikaning     

   rivojlanishi keltirilgan. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

I BOB MATEMATIKANING RIVOJLANISH DAVRLARI 

1.1-§ Matematika rivojlanish davrlarining qisqacha bayoni 

Matematikaning  rivojlanish  davrlarini  A.  N.  Kolmogorov  quyidagicha 

bayon etgan edi:  

1. Matematikaning paydo bo’lish davri (kishilik jamiyati paydo bo’lgandan 

to  miloddan    avvalgi  VI    asrgacha),  bu  davrda  ulkan  ma’lumotlar  majumasi 

to’plandi. 

2. Elementar matematika davri (miloddan avvalgi VI-V asrlardan boshlanib, 

to milodning XVI asr oxirigacha).  

3.  O’zgaruvchi  miqdorlar  matematikasi  davri,  uni  shartli  ravishda  «oliy 

matematika» davri deb atasa ham bo’ladi (XVII-XVIII asrlar).  

4. Hozirgi zamon matematikasi davri (XIX-XX asrlar matematikasi ).  

Birinchi  davrda  kishilar  ilk  matematik  tushuncha  va  tasavvurlarga  ega 

bo’ldilar. By davrning asosiy tushunchasi son bo’lib, u asta-sekin shakllana bordi, 

turli sanoq sistemalari yaratildi. Eramizgacha bo’lgan ming yillik davrida bir qator 

sanoq sistemalari paydo bo’lgan.  

1.  Nopozision  sanoq  sistemalari.  Bunday  sistemalarda  «asosiy  sonlar» 

tanlanib, ular  maxsus  belgilar bilan  belgilangan. Masalan, Rim  sanoq sistemasida 

1, 5, 10, 50, 100, 500 va 1000  asosiy  sonlar sifatida tanlangan  va  mos  ravishda I 

(«i»), V («ve»), X («iks»), L («el»), S («se»), D («de») va M («em») harflari bilan 

belgilangan.  Belgilashlar  mos  tartib  sonlarni  kishi  barmoqlari  va  panjalari  orqali 

ifodalash  tasvirlaridan  (I  —  barmoq,  V-  besh  barmoqli  panja,  X-  ikkita  panja) 

hamda  lotin  so’zlari  qis-    qartmalaridan  (centum  —  yuz,  demimille  —  besh  yuz, 

milIye — ming so’zlarining bosh harflari) kelib chiqqan.  

 

 

Rim sanoq sistemasi