O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIM VAZIRLIGI


A. QODIRIY NOMIDAGI JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
IJTIMOIY FANLAR KAFEDRASI
TASDIQLAYMAN
Jizzax DPI O’quv ishlari bo’yicha prorektori__________ N. Alimov
2015 yil

Ta’lim sohasi -140000 O’qituvchilar tayyorlash

va pedagogika fani
Bakalavriat yo’nalishi _________________
FALSAFA FANIDAN
ISHCHI DASTUR



JIZZAX – 2015

Ishchi dastur O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2011yil 17 sentyabrdagi “392” buyrug’larii bilan tasdiqlangan falsafa fanidan namunaviy dastur asosida tuzilgan.

Dasturda falsafaning bahs mavzulari, jamiyatdagi o’rni va asosiy vazifalari, falsafa tarixi, dunyoni falsafiy tushunish, falsafiy metodlar, qonunlar va kategoriyalar, bilish falsafasi, ijtimoiy falsafa bo’limlari bo’yicha ma’ruza, seminar mavzulari mazmuni keltirilgan.

Tuzuvchilar: f.f.d.,prof. B. Ochilova

f.f.n., dos. A.Hotamov
kat o’qt., B. Toshboyev
Taqrizchi: f.f.d., prof. K. Tulenova. Nizomiy nomidagi
TDU Falsafa kafedrasi mudiri

Ishchi o’quv dasturi Ijtimoiy fanlar kafedrasining 2015 yil 25 iyun 11-sonli yig’ilishida ko’rib chiqilgan

KIRISH
Mustaqillikning taraqqiyot yo’li mamlakatimizda fan rivoji uchun keng imkoniyatlar yaratdi. Fanning barcha sohalaridagi kabi falsafada tub o’zgarishlar sodir bo’ldi. Zero, eng qadimiy rivojlanish tarixiga ega bo’lgan falsafa o’zida turli davrlarning ijtimoiy-siyosiy qarashlarini mujassamlashtirib, voqyea va hodisalarning mohiyatini anglashni, nafaqat anglash, balki ularga munosabat bildirishni shakllantiradi. Modomiki shunday ekan, bugungi kunda falsafani yanada rivojlantirish, yosh avlodni falsafiy dunyoqarash, zamonaviy fan yutuqlariga asoslangan falsafiy bilimlar bilan qurollantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki Prezident Islom Karimov ta’kidlaganidek: “Bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham ko’proq kuchga ega”¹.
Falsafiy tafakkurning ijtimoiy-siyosiy asoslari har qanday jamiyat xalqining ijtimoiy ongini o’zgartirishga, uning pirovard maqsadlariga xizmat qilishga qaratilgan.
Bugungi kunda falsafiy tafakkurning yangilanishi nafaqat umumiy ma’naviy muhitning, balki har bir jamiyat a’zosining ijtimoiy qiyofasi, ruhiy dunyosi, maqsad va ehtiyojlarining o’zgarishi hamdir. Prezident Islom Karimov ta’kidlaganlaridek: “Falsafa barcha fanlarning otasi. Falsafani bilmaydigan odam - medisina yoki ta’lim, san’at yoki madaniyat sohasi vakili bo’ladimi, bundan qat’iy nazar - hayotning, o’z kasbining ma’no mazmunini yaxshi tushunmaydi. Misol uchun, tarixni tahlil qilish uchun har bir voqyea va jarayonga falsafiy qarash, ularni umumlashtirgan holda zarur xulosalar chiqara olish kerak. Shu bois tarixchi bo’lish uchun falsafiy tafakkur qobiliyatiga ega bo’lish darkor”². Shundagina inson buyuk allomalar orzu qilgan fozil odamlarning komil fazilatlarini shakllantirish va takomillashtirishga munosib hissa qo’sha oladi.
“Falsafa” fani barcha zamonlarda va mamlakatlarda hamma universitetlar va boshqa oliy o’quv yurtlarida o’rganish uchun majburiy sanalgan fundamental fanlardan biri bo’lgan va shunday bo’lib qolmoqda.
Mazkur fanni mohiyatini o’rganishimiz jarayonida, uning o’ziga xos xususiyatlarini aniqlashimiz va falsafa inson o’z-o’zini va o’zini qurshagan dunyoni anglab yetishida qanday rol o’ynashini tushuna boshlaymiz. Zero, Prezident Islom Karimov ta’kidlaganidek: “O’zlikni anglash, milliy ong va tafakkurning ifodasi, avlodlar o’rtasidagi ruhiy-ma’naviy bog’liqlik til orqali namoyon bo’ladi”³. “Bir so’z bilan aytganda, yoshlarimizni falsafiy tafakkur bilan qurollantirish” - davr talabi. Nega deganda, bugungi zamonda har qanday raqib va muxolif bilan bahsga kirishish uchun uning qarashlari va g’oyasi, falsafasini ko’proq bilishimiz, kerak bo’lsa, uning o’zidan ham puxtaroq egallashimiz lozim”⁴.
Mazkur dasturning birinchi bo’limida falsafaning mohiyati, rivojlanishining asosiy bosqichlari va yo’nalishi haqidagi masalalarga e’tibor qaratilgan. Ikkinchi bo’lim dan ontologiya - borliq falsafasi, falsafada substansiya va materiya muammosi, harakat va rivojlanish, makon va vaqt, tabiat falsafasi va inson borlig’i muammolari, o’zaro aloqadorlik va taraqqiyot masalalari, falsafa qonun va kategoriyalarining eng umumiy jihatlari ko’rsatilgan. Uchinchi bo’lim bilish falsafasi, hissiy, empirik, nazariy, mantiqiy va intuitiv bilish darajalari, falsafada haqiqat muammosi, nazariya va amaliyotning birligi, metod va metodologiya, axborotlashuvning falsafiy asoslari, tushunish va tushuntirish kabi masalalarni o’z ichiga olgan. To’rtinchi bo’limda jamiyat falsafasining muhim muammolari - tarix falsafasi, falsafiy antropologiya, faoliyat falsafasi, ijtimoiy prognozlashtirish va globallashuvning falsafiy masalalari yoritiladi.
Dasturda falsafiy muammolarga yangicha falsafiy tafakkur nuqtai nazaridan yondashilgan, nazariya va amaliyot uyg’unligiga e’tibor qaratilgan.