O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta’lim Vazirligi Toshkent Islom Universiteti

II. Axborotlar kommutatsiyasi. 
 
Har  qanday  xajmdagi  (uzunlikdagi)  axborotlarni  uzatuvchidan  qabul  qiluvchiga 
yetkazib  beruvchi  printsipiga  asoslangan.  Axborotlar  manziliga  yetib  borish  davrida, 

---

 
56 
tugunlarda  ushlanib  qolishligi  mumkin.  Ular  asosan  kompyuterning  disklarida  saqlanadi. 
Shuning uchun ko‘p vaqt talab qiladi va kompyuter tarmog‘ini qimmatlashtiradi. 
 
 
 
III. Paketlar kommutatsiyasi. 
 
Bugungi  kunda  eng  samarali  hisoblangan  kommutatsiya  turi  hisoblanadi.  Paketlar 
asosan axborotlarni bo‘linishidan iborat bo‘lib, har bir paketning o‘rniga uzunligi (xajmi) 46 
Baytdan 1500 Baytgacha bo‘lishligi mumkin. Har bir paket bosh sarlavxadan iborat bo‘lib, 
ma’lumotni yuboruvchisining va qabul qiluvchisining manzillaridan iborat bo‘ladi, hamda 
ular ketma – ket raqamlanadi. Paketlar har hil yo‘nalishlardan borib, oxirgi tugunda qayta 
yig‘iladi va qabul qiluvchiga yetkaziladi. 
 
Asosiy avfzalliklari: 
 
1.Kompyuter  tarmog‘ining  ma’lumotlarini  o‘tkazish  samaradorligining  juda 
balandligi. 
 
2.Jismoniy  aloqa  kanallarini  o‘tkazish  qobiliyatlarini  dinamik  ravishda  o‘zgartirish 
mumkinligi. 
 
Asosiy kamchiliklari: 
 
1.Paketlar  tugunlarda  kutib  qolishligi  mumkinligi  sababli  ma’lumotlarni  uzatish 
tezligi noaniqligi. 
 
2.Kutib qolish vaqtlari paketlar tarmoqda ko‘pligida juda ham oshib ketishligi. 
 
3.Kommutatsiya buferlarida ma’lumot paketlari  ko‘paygan paytda paketlarni tushib 
qolishligi mumkinligi. 
 
Paketlar  kommutatsiyasi  kompyuter  tarmoqlari  2  sinfga  bo‘linadi:  1.Virtual  kanal 
tarmoq. 2.Deytagrammali tarmoq.  
 
Virtual kanalli tarmoqda – bog‘lanishda yagona yo‘nalish asosida ma’lumot uzatiladi, 
ya’ni  dinamik  va  statik  virtual  kanal  bo‘ladi.  Statik  virtual  kanalni  administrator  orqali 
yaratiladi. 
 
Deytagrammali  tarmoq  elektron  pochtaga  o‘xshagan  bo‘ladi.  Ya’ni  har  bir  paket 
konvertga joylashtiriladi va marshrutizator ularni har hil yo‘nalishlar bo‘yicha qabul qiluvchi 
oxirgi tarmoq tuguniga yetkazib beradi. 

---

 
57