O’zbekiston respublikasi vazirlar mahkamasining qarori 11. 02. 2005 y
Download 108 Kb.
|
|
XODIMLARGA ULARNING MEHNAT VAZIFALARINI BAJARISH BILAN BOG'LIQ HOLDA JAROHATLANISHI, KASB KASALLIKLARIGA CHALINISHI YOKI SALOMATLIKNING BOSHQA XIL SHIKASTLANISHI TUFAYLI ETKAZILGAN ZARARNI TO’LASH QOIDALARINI TASDIQLASH TO’G'RISIDA "Mehnatni muhofaza qilish to’g'risida"gi O’zbekiston Respublikasi qonunini hamda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Mehnatni muhofaza qilishga doir me'yoriy hujjatlarni qayta ko’rib chiqish va ishlab chiqish to’g'risida" 2000 yil 12 iyuldagi 267-son qarorini bajarish yuzasidan Vazirlar Mahkamasi QAROR QILADI: 1. Xodimlarga ularning mehnat vazifalarini bajarish bilan bog'liq holda jarohatlanishi, kasb kasalliklariga chalinishi yoki salomatlikning boshqa xil shikastlanishi tufayli etkazilgan zararni to’lash qoidalari 1-ilovaga muvofiq tasdiqlansin. 2. Belgilab qo’yilsinki, qayta tashkil etilgan yoki tugatilgan qishloq xo’jaligi kooperativlari (shirkat xo’jaliklari), fermer va dehqon xo’jaliklarining xodimning mehnat vazifalarini bajarish bilan bog'liq holda jarohatlanishi, kasb kasalliklariga chalinishi yoki salomatlikning boshqa xil shikastlanishi tufayli etkazilgan zararni to’lash bo’yicha mazkur qaror qabul qilingungacha bo’lgan qarzlari O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi mablag'lari hisobiga belgilangan tartibda to’lanadi. 3. Vazirliklar, idoralar, mulkchilik va ishlab chiqarish shakllaridan qat'i nazar, xo’jalik yurituvchi sub'ektlar mazkur qoidalarning o’z tarkibiy bo’linmalari va tuzilmalariga etkazilishini, shuningdek ularning to’g'ri qo’llanishini ta'minlasinlar. 4. O’zbekiston Respublikasi Hukumatining 2-ilovaga muvofiq ba'zi qarorlari o’z kuchini yo’qotgan deb hisoblansin va ayrim qarorlariga qo’shimchalar kiritilsin. 5. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O’zbekiston Respublikasi Bosh vazirining birinchi o’rinbosari R.S. Azimov zimmasiga yuklansin. O’zbekiston Respublikasining Bosh vaziri Sh. Mirziyoev Vazirlar Mahkamasining 2005 yil 11 fevraldagi 60-son qaroriga 1-ILOVA
Mazkur qoidalarning amal qilishi, mulkchilik va xo’jalik yuritish shaklidan qat'i nazar, O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan yollanma mehnatdan foydalanayotgan yuridik shaxslarga, yuridik shaxs bo’lmasdan faoliyat yuritayotgan dehqon xo’jaliklariga (keyingi o’rinlarda matnda ish beruvchi deb yuritiladi), shuningdek O’zbekiston Respublikasi hududida mehnat shartnomasi bo’yicha ishlagan yoki ishlayotgan hamda mehnat jarohati olgan xodimlarga joriy etiladi. 2. Ish beruvchi ish beruvchining hududida va uning tashqarisida, shuningdek ish beruvchi bergan transportda ishga kelish yoki ishdan ketish vaqtida xodimning sog'ligiga mehnat jarohati bilan etkazilgan zarar uchun moddiy javobgar bo’ladi. Ish beruvchi, mehnat jarohati yoki boshqa mehnat vazifalarini bajarish bilan bog'liq ravishda xodim sog'ligiga etkazilgan zararni, agar u etkazilgan zarar uchun o’zining aybdor emasligini isbot qila olmasa, xodimga etkazilgan zararni to’lashi shart. 3. Ish beruvchi tomonidan ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy-texnik, sanitariya-gigiena va davolash-profilaktika choralari hamda sog'lom va xavfsiz mehnat sharoitlari yaratish tadbirlari ta'minlanmaganligi (mehnatni muhofaza qilish, texnika xavfsizligi, sanoat sanitariyasi qoidalari va shu kabilarga rioya qilmaslik) tufayli olingan mehnat jarohati uning aybi bilan sodir etilgan deb hisoblanadi. 4. Quyidagi hujjatlar mehnat jarohati uchun ish beruvchining aybdorligini yoki javobgarligini isbotlovchi dalil bo’lishi mumkin: baxtsiz hodisani maxsus tekshirish dalolatnomasi; baxtsiz hodisa va ishlab chiqarishda sog'liqqa etkazilgan boshqa xil shikastlar to’g'risida dalolatnoma; sud qarori; mehnatni muhofaza qilish va mehnat to’g'risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini, sog'liqqa etkazilgan zarar sabablarini nazorat qilishni amalga oshiruvchi davlat mehnat texnika inspektori yoxud boshqa mansabdor shaxslar (organlar)ning xulosasi; kasb kasalligi to’g'risida tibbiy xulosa; aybdor shaxslarga ma'muriy yoki intizomiy jazo berish to’g'risidagi qaror; kasaba uyushmasi qo’mitasi yoki korxona xodimlarining boshqa vakolatli organi qarori. Kelishmovchilik paydo bo’lganda yoki ish beruvchi zararni to’lashni rad etganda, ushbu masala qonun hujjatlarida belgilangan tartibda sud tomonidan hal qilinadi. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar va xodimlar sog'ligiga etkazilgan boshqa shikastlarni tekshirish va hisobga olish tartibi Hukumat tomonidan belgilanadi. 5. Jabrlanuvchining qo’pol ehtiyotsizligi zararning kelib chiqishiga yoki uning ko’payishiga sabab bo’lgan taqdirda, zararning to’lov miqdori summasi jabrlanuvchining aybiga qarab kamayishi mumkin, lekin kamayish ellik foizdan ko’p bo’lmasligi lozim. jabrlanuvchining qo’pol ehtiyotsizligi tufayli hamda ish beruvchining aybi bo’lmagan hollarda, ish beruvchining javobgarligi, aybidan qat'i nazar (ya'ni uning mehnat vazifalarini bajarishda yuqori xavfli manbalar tomonidan xodim sog'ligiga etkazilgan zarar), zararni to’lash summasi jabrlanuvchining aybdorligi darajasiga qarab kamayishi ham mumkin, lekin kamayish ellik foizdan ko’p bo’lmasligi lozim. Bunda zararni to’lashdan bosh tortishga yo’l qo’yilmaydi. jabrlanuvchining aybdorligi darajasi korxona, muassasa, tashkilot kasaba uyushmasi qo’mitasi yoki xodimlarning boshqa vakolatli organi qarori bilan, mazkur masala bo’yicha kelishmovchilik paydo bo’lganda esa sud tomonidan belgilanadi. Zararni to’lashning qo’shimcha turlariga, bir yo’la nafaqa to’lashga, shuningdek boquvchisining vafoti tufayli etkazilgan zarar to’lovlariga nisbatan aralash javobgarlik qo’llanilmaydi. 6. Jabrlanuvchining mehnat jarohati tufayli mehnatga layoqatsizlik darajasi Tibbiy-mehnat ekspertiza komissiyasi (TMEK) tomonidan belgilanadi. Kasb bo’yicha mehnatga layoqatsizlik darajasini belgilash bilan bir vaqtda, TMEK asoslari mavjud bo’lganda, nogironlikning tegishli guruhi belgilanadi hamda jabrlanuvchining qo’shimcha yordam turlariga bo’lgan muhtojligi aniqlanadi. 7. Mazkur qoidalarga muvofiq zararni to’lash uchun zarur bo’lgan pul summasi, qo’shimcha xarajatlarni qoplash hamda bir yo’la to’lanadigan nafaqa miqdori jamoa shartnomasi (bitimlari) asosida oshirilishi mumkin. 8. Belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdori** oshirilganda sog'liqning shikastlanishi bilan bog'liq zarar yoki boquvchisining vafoti bilan bog'liq ravishda beriladigan yo’qotilgan ish haqi, boshqa to’lovlarni qoplash summasi eng kam oylik ish haqi miqdorining oshirilgan summasiga mutanosib ravishda ko’paytiriladi. 9. Mehnat jarohati olgandan keyin mehnat munosabatlarini to’xtatish zararni to’lashdan ozod qilmaydi. 10. Quyidagilar jabrlanuvchiga etkazilgan zararni to’lashda summani to’lash manbalari hisoblanadi: byudjet tashkilotlari va muassasalari uchun qonun hujjatlariga muvofiq davlat byudjeti mablag'lari; boshqa ish beruvchilar uchun o’z mablag'lari.
Zarar har oyda jabrlanuvchining kasbiy mehnat faoliyatini yo’qotish darajasiga tegishli ravishda mehnat jarohati olgunga qadar uning o’rtacha oylik ish haqiga foizlarda, sog'ligiga shikast etkazilishi sababli qilingan qo’shimcha xarajatlar kompensatsiyalarda, shuningdek belgilangan hollarda bir martalik nafaqalar to’lashda qoplanadi. Ish haqi yoki uning bir qismi to’lanayotganda, jarohat olishi tufayli tayinlangan nogironlik pensiyalari, shuningdek mehnat jarohati olgunga qadar va undan keyin tayinlangan pensiyalar, nafaqalar va boshqa shunga o’xshash to’lovlarning boshqa turlari etkazilgan zararni to’lashda hisobga olinmaydi. Shuningdek jabrlanuvchining jarohat olgandan keyingi ish haqi ham zararni to’lashda hisobga olinmaydi. Bunda jabrlanuvchilarga mehnat jarohati bo’yicha nogironlarga zararni to’lash miqdori belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdorining ellik foizidan kam bo’lishi mumkin emas.
Barcha ish haqi turlari soliqlar ushlab qolingunga qadar hisoblangan summalarda hisobga olinadi. O’qish davrida to’lanadigan stipendiya (zararni qoplash to’g'risida murojaat qiluvchining xohishiga ko’ra) ish haqiga tenglashtiriladi.
O’rtacha oylik ish haqi hisoblab chiqariladigan oylar sonidan (fuqaroning xohishiga ko’ra) ish oyning birinchi kunidan boshlanmaganligi yoki to’xtatilmaganligi munosabati bilan to’liqsiz ish oylari hamda uch yoshgacha bo’lgan bolani parvarish qilish munosabati bilan beriladigan ta'til oylari (shu jumladan, to’liq bo’lmagan oylar), shuningdek xodim nogiron hisoblangan yoki mehnat jarohati tufayli etkazilgan zarar to’lovini olib kelgan, I guruh nogironi, 16 yoshgacha bo’lgan nogiron bolani yoki davolash muassasasining o’zganing parvarishiga muhtojlik haqidagi xulosasiga ko’ra qariyalarni parvarish qilish mobaynidagi ish vaqti chiqarib tashlanadi. Bunda chiqarib tashlangan oylar bevosita boshqa oldingi oylar bilan almashtiriladi yoki ularni almashtirish imkoni bo’lmaganda hisoblashdan chiqarib tashlanadi. Bunday almashtirish, jarohatlanishdan yoki kasb kasalligiga chalinishdan oldingi ish joyidan qat'i nazar, oxirgi ikki yil doirasida amalga oshiriladi. 15. O’n ikki oydagi ish uchun o’rtacha oylik ish haqi mazkur qoidalarning 14-bandida ko’rsatilgan ish haqining umumiy summasini o’n ikkiga bo’lish yo’li bilan hisoblab chiqariladi. jabrlanuvchi zarar etkazilgan vaqtda o’n ikki oydan kam ishlagan taqdirda, o’rtacha oylik ish haqi haqiqatda ishlagan umumiy ish haqini ishlagan oylar soniga bo’lish yo’li bilan hisoblab chiqariladi. Ish davri to’liq oydan kam vaqtni tashkil qilgan taqdirda, zararni to’lash miqdori shartli oylik ish haqi (daromad) miqdoridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqiladi. U quyidagi tartibda aniqlanadi: butun ishlangan vaqt davomida olingan ish haqi (daromad) kunlar soniga bo’linadi, hosil bo’lgan summa bir yil uchun o’rta hisobda hisoblab chiqilgan bir oydagi ish kunlari soniga ko’paytiriladi. Haqiqiy ish haqi miqdori to’g'risidagi hujjatlarni olish imkoniyati bo’lmagan taqdirda zararni to’lash miqdori zararni to’lash to’g'risida murojaat qilingan vaqtda belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdoridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqiladi. jabrlanuvchining o’rtacha oylik ish haqi miqdori eng kam oylik ish haqi miqdoridan ko’p bo’lmagan hollarda ham etkazilgan zararni to’lash miqdori xuddi shu tartibda hisoblab chiqiladi.
Agar mehnat jarohatlari turli ish beruvchilarda ishlaganda olingan bo’lsa, u holda zararning to’lov miqdorini aniqlash har bir ish beruvchi tomonidan, tegishli mehnat jarohati bo’yicha kasbga doir mehnatga layoqatsizlik foiziga qarab alohida amalga oshiriladi. 18. Chet ellarda ishlagan xodimlarning o’rtacha oylik ish haqi (daromadi) chet elda ishlaganlik uchun to’lovlarni chiqarib tashlagan va mazkur qoidalarning 8-bandini hisobga olgan holda umumiy asoslarda hisoblab chiqiladi. 19. Ishlab chiqarish ta'limini (amaliy mashg'ulotni) o’tash davrida mehnat jarohati olgan fuqarolarning o’rtacha oylik ish haqi (daromadi) jabrlanuvchining qaysi kasb (mutaxassislik) bo’yicha o’qiganligiga qarab, shu kasb (mutaxassislik) stavkasi (maosh)dan kelib chiqqan holda (ammo 2 razryaddan past emas) hisoblab chiqiladi. O’qish (amaliy mashg'ulot) davomida ish haqi (daromad) olgan shaxslarga, ularning xohishiga ko’ra, o’rtacha oylik ish haqi (daromadi) shu davr uchun hisoblab chiqiladi. jabrlanuvchilarning xohishiga ko’ra, o’rtacha oylik ish haqi (daromadi) o’qish davrida to’langan stipendiya bo’yicha ham hisoblab chiqilishi mumkin. 20. Mehnat jarohati tufayli o’zining roziligi bilan vaqtincha engilroq, kam haq to’lanadigan ishga o’tkazilgan jabrlanuvchiga ish haqi mehnatga layoqati tiklangunga qadar mehnat jarohati olgandan avvalgi o’rtacha oylik ish haqi (daromadi)dan kam bo’lmagan miqdorda to’lanadi. Boshqa ishga o’tkazish zarurligi, uning davom etish muddati va tavsiya etiladigan ish turi TMEK xulosasiga muvofiq belgilanadi. 21. Agar jabrlanuvchi mehnat jarohati tufayli avvalgi ishini bajara olmagan taqdirda ish beruvchi jabrlanuvchini uning xohishiga ko’ra TMEK xulosasiga muvofiq, o’z hisobidan yangi kasbga o’qitishi shart. Yangi kasbga o’qitish davrida jabrlanuvchiga mehnat jarohati olgunga qadar olgan o’rtacha oylik ish haqi (daromadi) to’lanadi. Mazkur davrda zararni qoplash summasini to’lash umumiy asoslarda amalga oshiriladi. III. MEHNAT JAROHATLARI TUFAYLI QILINGAN QO’SHIMCHA XARAJATLARNI JABRLANUVCHIGA TO’LASH 22. Etkazilgan zarar uchun javobgar bo’lgan ish beruvchi jabrlanuvchiga, o’rtacha oylik ish haqi (daromadi)dan tashqari, mehnat jarohati tufayli qilingan qo’shimcha xarajatlarni ham to’lashga majburdir. To’lanadigan bunday xarajatlarga davolash, protezlash, qo’shimcha ovqatlanish, dori-darmonlar sotib olish, sanatoriya-kurortda davolanish, shu jumladan jabrlanuvchining davolanadigan joyga borish va kelish yo’l xarajatlari, zarur hollarda esa shuningdek o’zganing parvarishiga muhtoj bo’lganda, kuzatib boruvchi shaxsning ham yo’l xarajatlari, maxsus transport vositalarini sotib olish va boshqa turli yordam xarajatlari, agar u TMEK tomonidan yordamning ushbu turlariga muhtoj deb topilgan bo’lsa va ularni tegishli tashkilotlardan bepul olish huquqi bo’lmasa, shuningdek jabrlanuvchi bilan ish beruvchi o’rtasida zararni to’lash bo’yicha bahs paydo bo’lganda hamda bahs jabrlanuvchi foydasiga hal bo’lgan hollarda advokat yollash uchun qilingan xarajatlar kiradi. Dori-darmonlar sotib olish uchun qilingan xarajatlar davolovchi shifokor tomonidan yozib berilgan belgilangan shakldagi retsept hamda pul to’langanligi to’g'risidagi chek taqdim etilganda ish beruvchi tomonidan jabrlanuvchiga to’lanadi. I guruh nogironlari uchun TMEKning uy sharoitida parvarishga muhtojlik haqidagi xulosasi talab qilinmaydi (ular maxsus tibbiy parvarishga muhtoj bo’lgan hollar bundan mustasno). Mazkur bandda ko’rsatilgan yordamning bir nechta turlariga muhtoj bo’lgan jabrlanuvchiga yordamning har bir turini olish bilan bog'liq xarajatlar to’lanadi. 23. Maxsus tibbiy parvarishga muhtoj bo’lgan jabrlanuvchilar uchun qo’shimcha xarajatlar har oyda eng kam oylik ish haqining ikki baravari miqdorida belgilanadi. Uy sharoitida parvarish qilish bilan bog'liq qo’shimcha xarajatlar har oyda eng kam oylik ish haqining ellik foizi miqdorida belgilanadi. Ham maxsus tibbiy parvarishga, ham uy sharoitidagi parvarishga muhtoj bo’lgan jabrlanuvchiga uy sharoitidagi parvarish bilan bog'liq xarajatlar maxsus tibbiy parvarish xarajatlariga qo’shimcha ravishda to’lanadi. jabrlanuvchini parvarish qilish uchun qo’shimcha xarajatlar, ularning kim tomonidan amalga oshirilishidan qat'i nazar, to’lanadi. Maxsus transport vositalarini sotib olish xarajatlari ularning qiymati doirasida to’lanadi. Boshqa qo’shimcha xarajatlar miqdori tegishli tashkilotlarning schyotlari va boshqa hujjatlar asosida yoxud jabrlanuvchi tomonidan ushbu xarajatlar qilingan vaqtdagi narxlarga muvofiq aniqlanadi. 24. jabrlanuvchining sanatoriy-kurortda davolanishga muhtojligi haqida TMEK xulosasi mavjud bo’lgan taqdirda, unga har yilgi mehnat ta'tilidan tashqari davolanish uchun qo’shimcha ta'til beriladi. Davolanish uchun berilgan ta'til vaqti uchun to’lov har yilgi ta'til to’lovi uchun belgilangan qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi. Davolanish davridagi zararni to’lash umumiy asoslarda amalga oshiriladi. Mehnat jarohati olgan xodim boshqa ishga o’tganda, davolanish uchun berilgan qo’shimcha ta'til uchun to’lov zarar etkazilgani uchun mas'ul bo’lgan ish beruvchi tomonidan amalga oshiriladi. jabrlanuvchi, shuningdek uni kuzatib boruvchi shaxsning yo’l kira xarajatlarini to’lash miqdori xizmat safari to’g'risidagi normativ hujjatlarga muvofiq aniqlanadi.
Xodim sog'lig'iga etkazilgan zarar bilan bog'liq holda ish beruvchi tomonidan to’lanadigan bir yo’la beriladigan nafaqa miqdori jamoa shartnomasida, agar u tuzilmagan bo’lsa ish beruvchi va kasaba uyushmasi qo’mitasi yoki xodimlarning boshqa vakolatli organi o’rtasidagi bitim bo’yicha aniqlanadi. Bir yo’la beriladigan nafaqa miqdori jabrlanuvchining bir yillik ish haqidan kam bo’lmasligi kerak. Yillik ish haqi miqdori mazkur qoidalarning 14 va 15-bandlariga muvofiq hisoblab chiqilgan o’rtacha oylik ish haqini o’n ikkiga ko’paytirish yo’li bilan aniqlanadi.
Bolalarning boqimandaligi nazarda tutiladi va buning uchun dalillar talab qilinmaydi. quyidagilar mehnatga layoqatsiz hisoblanadi: 16 yoshdan oshgan shaxslar, agar ular shu yoshga etgunga qadar nogiron bo’lib qolgan bo’lsa; 60 yoshga to’lgan erkaklar hamda 55 yoshga to’lgan ayollar; belgilangan tartibda nogiron deb e'tirof etilgan shaxslar. Oila a'zosining mehnatga layoqatsizligi boshlangan vaqt (boquvchining vafotigacha yoki vafotidan keyin) uning zarar to’lovini olish huquqiga ta'sir etmaydi. 16 va undan katta yoshdagi o’quvchilar o’quv yurtlarining kunduzgi bo’limlarida o’qishni tugatgunlariga qadar, ammo ko’pi bilan 18 yoshgacha zarar to’lovini olish huquqiga egadirlar. 27. Vafot etgan boquvchining qaramog'ida bo’lgan va boquvchining vafoti tufayli zarar to’lovini olish huquqiga ega bo’lgan mehnatga layoqatsiz shaxslar uchun zarar miqdori vafot etgan shaxsning o’rtacha oylik ish haqi miqdoridan uning o’ziga va qaramog'idagi mehnatga layoqatli, ammo zarar to’lovini olish huquqiga ega bo’lmagan fuqarolarga to’g'ri keladigan ulushni chegirib tashlagan holda belgilanadi. Zarar to’lovini olish huquqiga ega bo’lgan shaxslarning har biriga beriladigan zarar to’lovlari miqdorini aniqlash uchun boquvchi ish haqining ko’rsatib o’tilgan shaxslarning hammasiga to’g'ri keladigan ulush ularning soniga taqsimlanadi. Vafot etgan shaxsning qaramog'ida bo’lmagan, ammo zarar to’lovini olish huquqiga ega bo’lgan mehnatga layoqatsiz shaxslar uchun zarar to’lovi miqdori sud tartibida belgilanadi. Vafot etgan shaxsning qaramog'ida bo’lgan va bo’lmagan shaxslar ayni bir vaqtda zarar to’lovini olish huquqiga ega bo’lishgan taqdirda zarar to’lovlari miqdori eng avvalo vafot etgan shaxsning qaramog'ida bo’lmagan shaxslar uchun belgilanadi. Ular uchun belgilangan zarar to’lovi summasi boquvchining ish haqidan chegirib tashlanadi, so’ng ish haqining qolgan miqdoriga qarab vafot etgan shaxsning qaramog'ida bo’lgan shaxslar uchun zarar to’lovi miqdori mazkur bandning birinchi va ikkinchi xatboshida nazarda tutilgan tartibga muvofiq belgilanadi. Boquvchisini yo’qotganlik tufayli zarar to’lovini olish huquqiga ega bo’lgan shaxslar uchun ularga boquvchi vafoti tufayli tayinlangan pensiya, shuningdek boshqa pensiyalar, ish haqi, stipendiyalar va boshqa daromadlar zarar to’lovi hisobiga kiritilmaydi. Bunda qaramog'ida bo’lgan har bir shaxs hisobiga zarar to’lovi miqdori qonun hujjatlarida belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdorining ellik foizidan kam bo’lishi mumkin emas.
chaqaloq boquvchining vafotidan keyin tug'ilganda; vafot etgan boquvchining farzandlarida, nabiralari, ukalari va singillarini uch yoshga to’lgungacha parvarish qilish bilan band bo’lgan shaxslarga zarar to’lovlari belgilanganda yoki to’xtatilganda; vafot etganning qaramog'ida bo’lgan yoki u vafot etgan kungacha uning ta'minotida bo’lish huquqiga ega bo’lgan mehnatga layoqatsiz shaxslar soni o’zgarganda. Ko’rsatib o’tilgan hollarda zararni to’lash miqdori, zararni undirish huquqiga ega bo’lgan shaxslar soni ko’payishi yoki kamayishi hisobga olingan holda, mazkur qoidalarning 27-bandiga muvofiq qayta hisoblab chiqiladi.
Oltita o’rtacha yillik ish haqi miqdori mazkur qoidalarning 14 va 15-bandlariga muvofiq hisoblab chiqilgan vafot etganning o’rtacha oylik ish haqi (daromadi)ni etmish ikkiga ko’paytirish yo’li bilan aniqlanadi. 30. Sog'liq shikastlanganligi tufayli bir yo’la beriladigan nafaqa olingandan keyin xodim mehnat bilan bog'liq holda jarohatlanishi munosabati bilan vafot etgan taqdirda, ish beruvchi vafot etganning kamida beshta o’rtacha yillik ish haqi miqdorida bir yo’la beriladigan nafaqa to’lashi shart. 31. Xodim mehnat bilan bog'liq holda jarohatlanishi munosabati bilan vafot etgan taqdirda ish beruvchi qo’shimcha ravishda dafn etish uchun zarur xarajatlarni ushbu xarajatlarni sarflagan shaxsga to’lashi shart. Dafn etish uchun zarur xarajatlar zararni to’lash hisobiga kiritilmaydi. V. ZARARNI TO’LASH TO’G'RISIDAGI ARIZANI KO’RIB CHIQISH TARTIBI 32. Ish beruvchi kasb bo’yicha mehnat layoqatini yo’qotgan xodimga ishlab chiqarishda nobud bo’lganning oila a'zolariga amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq ularning zararni to’lashga bo’lgan huquqlarini va ushbu masalalar bilan ish beruvchiga murojaat qilish tartibini tushuntirishi hamda zararni to’lash to’g'risidagi talablarni berish uchun zarur bo’lgan hujjatlarni olishda ariza beruvchiga ko’maklashishi va tegishli hollarda ushbu hujjatlarni boshqa tashkilotlardan talab qilishi shart. 33. Zararni to’lash to’g'risidagi ariza ish beruvchiga beriladi. Zararni to’lash to’g'risidagi arizaning nusxasi kasaba uyushmasi qo’mitasiga yoxud korxona xodimlarining boshqa vakolatli organiga beriladi. 34. Ish beruvchi zararni to’lash to’g'risidagi arizani ariza olingan kundan boshlab 10 kun muddatda ko’rib chiqishi va tegishli qaror qabul qilishi shart. qaror ish beruvchining buyrug'i (farmoyishi) bilan rasmiylashtiriladi. Buyruq asoslangan bo’lishi zarur, unda zarar to’lovini oladigan shaxslar, oilaning har bir a'zosi uchun uning miqdorlari va to’lash muddatlari ko’rsatiladi. Ish beruvchining zararni to’lash yoki asoslangan rad etish haqidagi buyrug'i nusxasi xodimga yoki manfaatdor shaxslarga buyruq chiqarilgan kundan boshlab 3 kun muddatda topshiriladi.
Zarar to’lovlari muddatini uzaytirish uchun ham yuqorida qayd etilgan hujjatlar taqdim qilinadi. 36. Davolash-mehnat ekspertiza komissiyasida sog'liqni tekshiruvdan o’tkazish va qayta tekshirishdan o’tkazish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. 37. Boquvchisini yo’qotganlik tufayli zarar to’lanishi huquqiga ega bo’lgan shaxslarga zararni to’lash haqidagi arizaga quyidagi hujjatlar ilova qilinadi: a) fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish organi (FHDYo) tomonidan boquvchining vafoti to’g'risida berilgan guvohnoma nusxasi; b) vafot etgan shaxsning oila a'zolari tarkibi, shu jumladan uning qaramog'ida bo’lganlar to’g'risida fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organining ma'lumotnomasi (yoki boshqa hujjatlar) yoki sudning tegishli qarori nusxasi; v) vafot etgan shaxsning 3 yoshga to’lmagan bolalari, ukalari, singillari yoki nevaralarini parvarish qilish bilan band bo’lgan ota-onasi, umr yo’ldoshi yoki boshqa oila a'zosining ishlamayotganligi to’g'risida fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organining ma'lumotnomasi; g) o’quv muassasasining zarar to’lanishi huquqiga ega bo’lgan, yoshi 16 dan 18 gacha bo’lgan shaxslarning o’quv yurtlarining kunduzgi bo’limlarida o’qishi to’g'risidagi ma'lumotnomasi. To’lovlar muddatini uzaytirish uchun zarar to’lovlarini kelgusida ham olish huquqini tasdiqlovchi hujjatlar (o’qishi to’g'risida ma'lumotnomalar va boshqalar) taqdim etiladi. 38. Boquvchining oila a'zolari tarkibi, shu jumladan vafot etgan shaxsning qaramog'ida bo’lganlar haqida fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organining ma' lumotnomasida (yoki boshqa hujjatlarda) oila har bir a'zosining familiyasi, ismi, otasining ismi, tug'ilgan yili va oyi ko’rsatiladi. Tegishli hujjatlar bo’lmaganda hamda ularni tiklash imkoniyati bo’lmagan taqdirda, shuningdek manfaatdor shaxs ma'lumotnomadan norozi bo’lganda qaramog'ida bo’lganlik holati sud tomonidan belgilanadi. 39. jabrlanuvchining yoki boshqa manfaatdor shaxslarning iltimosiga ko’ra korxona kasaba uyushmasi qo’mitasi yoki xodimlar tomonidan vakil qilingan boshqa vakolatli organ ish beruvchi bilan muzokaralarda jabrlanuvchi tomonidan qatnashish uchun o’z vakilini ajratadi. 40. Xodim yoki manfaatdor shaxslar ish beruvchining qaroridan norozi bo’lgan yoki belgilangan muddatda javob olinmagan taqdirda ushbu nizoni hal etish uchun sudga murojaat qilishlari mumkin. Korxonaning kasaba uyushma qo’mitasi yoki xodimlar tomonidan vakil qilingan vakolatli organ manfaatdor shaxslarning roziligiga ko’ra ariza bilan sudga murojaat qilishi va sud jarayonida qatnashishi mumkin. Zararni to’lash haqidagi ariza sudga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda beriladi. 41. Chet elda ishlagan davrda mehnat jarohati olgan xodimlar va boquvchisi vafot etgan taqdirda ularning oila a'zolari tomonidan zarar to’lovini olish to’g'risidagi ariza xodimni chet elga ishga yuborgan vazirlikka, idoraga, tashkilotga, korxonaga beriladi. VI. YURIDIK SHAXS QAYTA TASHKIL ETILGANDA YOKI TUGATILGANDA ZARARNI TO’LASH SUMMASINI KAPITALLASHTIRISH VA TO’LASH TARTIBI 42. Belgilangan tartibda xodimning hayoti va sog'lig'iga etkazilgan zarar uchun javobgar deb e'tirof etilgan yuridik shaxs qayta tashkil etilgan (qo’shib yuborish, qo’shib olish, birlashtirish, bo’lish, ajratib chiqarish, o’zgartirish) taqdirda zararni to’lash bo’yicha tegishli to’lovlarni to’lash majburiyati uchun uning huquqiy vorisi javob beradi. Zararni to’lash to’g'risidagi talab ham unga beriladi. 43. Xodim mehnat majburiyatlarini bajarishi munosabati bilan uning hayoti va sog'lig'iga zarar etkazilishida, bu belgilangan tartibda qayta tashkil etish komissiyasi tomonidan tasdiqlangan taqdirda, javobgar bo’lgan qayta tashkil etilayotgan qishloq xo’jaligi kooperativi (shirkat xo’jaligi), fermer xo’jaligi, yuridik shaxs tashkil etgan dehqon xo’jaliklarida mablag'lar mavjud bo’lmagan yoki etarli bo’lmagan taqdirda zararni to’lash summasi ijtimoiy ta'minot tuman (shahar) bo’limlari (keyingi o’rinlarda matnda ijtimoiy ta'minot bo’limlari deb yuritiladi) tomonidan byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi mablag'laridan to’lanadi. Xodim mehnat majburiyatlarini bajarishi munosabati bilan uning hayoti va sog'lig'iga etkazilgan zarar uchun javobgar bo’lgan qishloq xo’jaligi kooperativi (shirkat xo’jaligi) fermer xo’jaliklariga aylantirilganda O’zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlariga muvofiq zararni to’lash summasi, qayta tashkil etilayotgan qishloq xo’jaligi kooperativi (shirkat xo’jaligi)da mablag' bor-yo’qligidan qat'i nazar, ijtimoiy ta'minot bo’limlari tomonidan byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi mablag'laridan to’lanadi. qayta tashkil etish komissiyasi yuqorida ko’rsatilgan organlarga to’lovni bundan keyin amalga oshirish uchun jabrlanuvchining zarur bo’lgan barcha hujjatlarini beradi.
Hisob-kitob qilish uchun qabul qilingan O’zbekiston Respublikasida o’rtacha umr ko’rish yoshi O’zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining manfaatdor organlari va tashkilotlari e'tiboriga etkaziladi. 47. Zararni to’lash uchun summalarni o’tkazish tugatilayotgan yuridik shaxsning mablag'lari yoki mol-mulki mavjud bo’lmaganligi yoki etarli emasligi sababli mumkin bo’lmagan hollarda va zararni to’lash uchun summalarni o’tkazish tugatilayotgan qishloq xo’jaligi kooperativi (shirkat xo’jaligi), fermer xo’jaligi, dehqon xo’jaligida mablag' yo’qligi yoki etarli emasligi tufayli mumkin bo’lmagan hollarda, bu tugatish komissiyasi tomonidan belgilangan tartibda tasdiqlangan taqdirda, shuningdek agar yuridik shaxs tugatilgandan keyin jabrlanganlarda yoki zarar to’lanishi huquqiga ega bo’lgan shaxslarda, mazkur qoidalarga muvofiq, ularni olish uchun qo’shimcha yoki yangi huquqlar paydo bo’lganda zararni to’lash summasi ijtimoiy ta'minot bo’limlari tomonidan byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi mablag'laridan to’lanadi. Tugatish komissiyasi bundan keyin to’lovni amalga oshirish uchun jabrlanganlarning zarur bo’lgan barcha hujjatlarini yuqorida ko’rsatilgan organlarga beradi. 48. Ijtimoiy ta'minot bo’limlari zarar to’lanishi huquqiga ega bo’lgan shaxslarning yashash joylari bo’yicha zarar summasi to’lovini mazkur qoidalarga muvofiq hisoblab chiqilgan miqdorda amalga oshiradilar. 49. Yuridik shaxs qayta tashkil etilgan yoki tugatilgan taqdirda zarar summasini to’lash tartibi O’zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan belgilanadi. VII. ZARARNI QOPLASH SUMMASINI TO’LASH TARTIBI VA MUDDATLARI 50. Zararni qoplash to’lovlari: a) jabrlanuvchilarga ular mehnat jarohati oqibatida kasb bo’yicha mehnatga layoqatini to’liq yoki qisman yo’qotgan kundan boshlab; b) boquvchining vafoti tufayli zarar to’lovini olish huquqiga ega bo’lgan shaxslarga boquvchining vafot etgan kunidan, ammo faqat zarar to’lovini olish huquqiga ega bo’lingan vaqtdan boshlab to’lanadi.
Ariza berilgan kun zararni to’lash to’g'risida murojaat qilingan kun hisoblanadi. 52. Zarar to’lovlarini olish muddatini uzaytirish zarur hujjatlar taqdim etilishi bo’yicha avvalgi to’lovlar muddati tugagan kundan boshlab amalga oshiriladi. 53. O’rtacha oylik ish haqi (daromad) bo’yicha zararni to’lash mehnat jarohati tufayli jabrlanuvchi kasb bo’yicha mehnat layoqatini yo’qotganlik belgilangan muddat uchun, qo’shimcha xarajatlarni to’lash esa ularga muhtojlik belgilangan muddat davomida amalga oshiriladi. 54. Ish beruvchi jabrlanuvchini yoki manfaatdor shaxslarni zararni to’lash miqdori qayta hisoblanishiga sabab bo’lgan ma'lumotlar bilan tilxat bo’yicha tanishtirishi shart, jabrlanuvchi yoki manfaatdor shaxslar esa o’z navbatida zarar to’lovi miqdori qayta hisoblanishiga sabab bo’lgan o’zgarishlar to’g'risida yozma ravishda ma'lum qilishlari shart (eng kam oylik ish haqi miqdori oshgan hollar bundan mustasno). 55. joriy oy uchun zarar to’lovlari ushbu oy tugashidan kechikmay to’lanadi. Bir yo’la to’lanadigan nafaqa zararni undirish huquqi olingan kundan boshlab bir oy mobaynida to’lanadi. Zarar to’lovlari summasini oluvchiga etkazib berish va jo’natish xarajatlari etkazilgan zarar uchun javobgar bo’lgan ish beruvchi hisobidan amalga oshiriladi. Ushbu summalar, oluvchilarning xohishiga ko’ra, ularning bankdagi hisob raqamiga o’tkazilishi mumkin. 56. Zararning belgilangan to’lovlari quyidagi muddatlardan boshlab qayta hisoblab chiqiladi: zararni qoplash miqdorini oshirish huquqi vujudga kelganda tegishli holatlar yuzaga kelgan oydan keyingi oyning birinchi kunidan boshlab; qoplash miqdorining kamaytirilishiga sabab bo’luvchi holatlar yuzaga kelganda tegishli holatlar yuzaga kelgan oydan keyingi oyning birinchi kunidan boshlab.
Agar ko’rsatib o’tilgan shaxslarning qaramog'ida mehnatga layoqatsiz kishilar bor bo’lsa zarar quyidagi tartibda qoplanadi: qaramog'idagi mehnatga layoqatsiz bir kishi hisobiga belgilangan qoplash summasining chorak qismi, ikki kishi hisobiga uchdan bir qismi, uch va undan ko’p kishi hisobiga yarmi qoplanadi. To’lovning qolgan qismi qariyalar va nogironlar uyida parvarish qilish qiymatini chegirib tashlagan holda, ammo zarar qoplanishi miqdorining 25 foizidan kam bo’lmagan miqdorda, jabrlanuvchining o’ziga to’lanadi. 58. Sud hukmi bilan ozodlikdan mahrum etilib jazo muddatini o’tash davrida qoplanishi kerak bo’lgan zarar summasi oluvchining maxsus hisob raqamiga o’tkaziladi va unga ozodlikdan mahrum etilgan joydan chiqqandan keyin to’lanadi. 59. Tayinlangan, ammo jabrlanuvchi yoki zararni undirish huquqiga ega bo’lgan shaxslar tomonidan o’z vaqtida olinmagan to’lov uni olish haqida murojaat qilingan oldingi 3 yildan ko’p bo’lmagan vaqt uchun to’lanadi. Zarar uchun javobgar bo’lgan ish beruvchining aybi bilan o’z vaqtida olinmagan zararni qoplash summasi biron-bir muddat bilan chegaralanmagan holda o’tgan davr uchun to’lanadi. 60. Jabrlanuvchiga yoki boquvchining vafoti tufayli zararni undirish huquqiga ega bo’lgan shaxslarga tegishli bo’lgan va vafot etish tufayli ular tomonidan to’liq olinmay qolgan zarar undirish summasi umumiy asoslarda ularning merosxo’rlariga to’lanadi. 61. Jabrlanganlarga yoki zararni undirish huquqiga ega bo’lgan shaxslarga ortiqcha to’langan zarar to’lovi summasi, agar ular tomonidan suiiste'mol qilish oqibatida (qasddan noto’g'ri ma'lumotlar mavjud bo’lgan hujjatlar taqdim etilishi, boquvchisini yo’qotgan taqdirda zarar summasini undirish tayinlangan oila tarkibidagi o’zgarishlar to’g'risida ma'lumotlar taqdim etilmasligi natijasida va boshqalar) yoxud sanoqdagi xato oqibatida asossiz to’langan bo’lsa, qaytarib olinishi mumkin. Noto’g'ri olingan zarar to’lovi summasini qaytarib olish mehnatga haq to’lash summasidan chegirib qolishda qonun hujjatlarida belgilangan kafolatlarga rioya qilingan holda amalga oshiriladi. Zararni qoplash summasini to’lash to’xtatilgan taqdirda ortiqcha to’langan summa bo’yicha qarzning qolgan qismi sud tartibida undiriladi.
Zarar summasini to’lash to’xtatilgandan ikki yil keyin ko’rsatib o’tilgan hujjatlar yig'majildlari ish beruvchining arxiviga yoki byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasiga doimiy saqlash uchun topshiriladi. 63. O’zbekiston Respublikasi tashqarisiga doimiy yashash uchun jo’nab ketgan shaxslarga zararni to’lash O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalariga muvofiq amalga oshiriladi. ----------------------------- *) Keyingi o’rinlarda mehnat vazifalarini bajarish bilan bog'liq holda olingan jarohatlar, kasb kasalliklariga chalinish yoki sog'liqqa etkazilgan boshqa xil shikastlar "mehnat jarohati" deb ataladi. **) O’zbekiston Respublikasida belgilangan eng kam oylik ish haqi. "O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami", 2005 yil, 5-6-son, 35-modda. Vazirlar Mahkamasining 2005 yil 11 fevraldagi 60-son qaroriga 2-ILOVA
I. O’zbekiston Respublikasi Hukumatining o’z kuchini yo’qotgan qarorlari RO’YXATI 1. Vazirlar Mahkamasining "Xodimlarga ularning mehnat vazifalarini bajarish bilan bog'liq holda jarohatlanishi, kasb kasalliklariga chalinishi yoki salomatlikning boshqa xil shikastlanishi tufayli etkazilgan zararni ish beruvchilar tomonidan to’lash qoidalarini tasdiqlash to’g'risida" 1994 yil 1 fevraldagi 48-son qarori (O’zbekiston Respublikasi qT, 1994 y., 2-son, 7-modda) o’z kuchini yo’qotgan deb hisoblansin. 2. Vazirlar Mahkamasining "O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ayrim qarorlariga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish, shuningdek ularning ba'zilarini o’z kuchini yo’qotgan deb hisoblash to’g'risida" 2001 yil 1 martdagi 103-son qaroriga ilovaning 2-bandi (O’zbekiston Respublikasi qT, 2001 y., 3-son, 13-modda) o’z kuchini yo’qotgan deb hisoblansin. 3. Vazirlar Mahkamasining "O’zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi hamda Tashqi mehnat migratsiyasi masalalari agentligi to’g'risidagi nizomlarni tasdiqlash haqida" 2001 yil 6 apreldagi 162-son qaroriga 3-ilovaning 3-bandi (O’zbekiston Respublikasi qT, 2001 y., 4-son, 21-modda) o’z kuchini yo’qotgan deb hisoblansin. II. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi to’g'risidagi nizomga kiritilayotgan QO’ShIMChALAR Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 21 oktyabrdagi 490-son qarori (O’zbekiston Respublikasi qT, 2004 y., 10-son, 98-modda) bilan tasdiqlangan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi to’g'risidagi nizom 27-bandining "b" kichik bandi ettinchi xatboshiga "korxona tugatilganda" so’zlaridan keyin "qishloq xo’jaligi kooperativi (shirkat xo’jaligi), fermer va dehqon xo’jaligi qayta tashkil etilganda yoki tugatilganda" so’zlari qo’shilsin. "O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami", 2005 yil, 5-6-son, 34-modda. Download 108 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish