O’zbеkistоn rеspublikаsi

Yangi metafizika eski metafizikadan farqli o’laroq, narsalarning umumiy aloqadorligini va ular taraqqiyotini inkor qilmaydi. Bu fandagi va jamiyatdagi buyuk kashfiyotlar davrida absurddir. Antidialektika yangi shaklining asosiy xususiyati — taraqqiyotni izohlashning turli variantlari va yo’llarini izlashdan iborat.

Buni quyidagi yo’nalishlarda tushunish mumkin:

a) eng umumiy, abadiy o’sish, o’zgarish yoki aksincha kichrayish (tekis evolyusionizm) tarzida;

b) xuddi sifat o’zgarishlari kabi sakrashlar zanjiri (katastrofizm) shaklida;

v) takrorlash sifatida qat’iy liniyali yo’nalishga ega bo’lgan doimiy jarayon (to’g’ri chiziqli rivojlanish) holatida;

g) hyech qanday yangiliklarsiz aylana doirasidagi abadiy harakat ko’rinishida;

d) mohiyatidan ziddiyat kelib chiquvchi harakat sifatida;

ye) progress sifatida, ya’ni oddiydan murakkabga, pastdan yuqoriga intilish tarzida. Taraqqiyotning o’zaro aloqadorlik va ta’sirning boshqa aralash izohlari ham bo’lishi mumkin.

Metafizikaning turlari har xil asoslar, mezonlar bilan farqlanishi mumkin. Bilishning metafizik metodi — byurokratizm, konservatizm, volyuntarizm va h.k. amaliy faoliyatning boshqa bir tomonlama harakatlari tarzida namoyon bo’lishi ham mumkin.

Bilimning metafizik usullari turlicha bulib, idealizm, sensualizm, rasionalizm, empirizm, dogmatizm, relyativizm va boshka shakllarda namoyon bo’lib, bilimning alohida shakllari natijalarini mutlaqlashtirish jarayonida paydo bo’ladi.