O‟zbekiston respublikasi

Nutqning neyrofiziologik aspektlari

Nutq neyrofiziologiyasini aniqlash uchun olib borilgan barcha tajribalar klinika sharoitida bemorlarda o‗tkazilgan va nutq markazi bosh miya po‗stlog‗ining chap markazida joylashgan degan xulosaga kelingan. Ammo, nutq markazi o‗ng va chap yarim sharlarda joylashgan, chapaqay va o‗ngaqay odamlarda xam markazni joylashishi boshqacharoq bo‗ladi degan fikrlar xam bor. Demak, nutq markazining joylashishi to‗g‗risida xali aniq bir fikrga kelinmagan.

Nutq markazi yuz, jag‗, til, tanglay va xalqum mushaklari, ya‘ni artikulyasiyada ishtrok etadigan mushaklarning faoliyatini nazorat qiladigan xarakat jo‗yagi bo‗limi oldida joylashgan (9.1

1. 
   B - rasm). Ammo Broka markazi jaroxatlanganda kuzatiladigan motor afaziya, bu mushaklarning paralichi bilan bog‗liq emas. Xattoki, yuz mushaklari faoliyati uchun to‗g‗ridan to‗g‗ri javob beradigan oldmarkaz soxa jo‗yaklari jaroxatlanganda xam qarama-qarshi tomonda birozgina buzilishlar kuzatiladi xolos, chunki yuz asabi vakilliklari ikkala yarim sharlarda xam
   

joylashgan va bir soxani jaroxatlanishi natijasida buzilgan markaz faoliyatini ikkinchi soxada joylashgan kontrlaterallar o‗rnini bosa olishadi.

9.1 – rasm. CHap nutq markazi (qizil rangda tasvirlangan) cham yarim shari so‗zga nisbatan dominant (A), shunga o‗xshash vazifalarni bajarishi kerak bo‗lgan o‗ng yarim shardagi soxalar (B). Bu barcha zonalar voyaga etgan bemor odamning bosh miya po‗stlog‗iga elektr toki ta‘sir ettirilib aniqlangan. Ovoz mushaklari faoliyatini boshqarishga javob beradigan markazlar ikkala yarim sharlarda xam markazoldi jo‗yaklarida joylashgan. YUzni ikkala tomonida xam chap va o‗ng yarim sharlarning vakilliklari joylashgan. Tanani barcha boshqa qismlarida esa bunday joylashishlar kuzatilmaydi. Extimol, bu erda ko‗rsatiganiga nisbatan chakka bo‗limda juda katta maydonni chakka nutq soxasi egallasa kerak (Penfield W., Roberts L., 1959).

Vernike afaziyasisi, ya‘ni sensor afaziya chakka bo‗limni jaroxatlanishida, ayniqsa eshitish soxasiga yaqin orqadagi birlamchi chakka bo‗lim jo‗yaklari oldida jaroxat o‗choqlari paydo bo‗lganda kuzatiladi (9.1 – rasm. A).