O‟zbekiston respublikasi

Me‟da osti bezi qorin bo‘shlig‘ining orqa tomonida I-II bel umurtqalari qarshisida, me‘daning orqasida joylashgan. U qorin pardasi bilan faqat - oldingi va pastki tomondan o‘ralgan bo‘ladi. Me‘da osti bezi ovqat hazm tizimida ikkinchi yirik bez bo‘lib,uning massasi 60-100 g, uzunligi 15-22sm. Bez kizigish-kulrangda, ustidan yupqa biriktiruvchi to‘qimali kapsula bilan o‘ralgan, o‘n ikki barmoqli ichak bilan talok orasida joylashgan.
Me‘da osti bezi bosh, tana va dum qismlaridan iborat. Bosh qismi keng bo‘lib, o‘n ikki barmoqli ichakning taka shaklidagi egikligida joylashadi. Tana qismi uzun va ko‘ndalang yo‘nalgan. Dumi esa toraygan bo‘lib, talok darvozasigacha yetadi. Bezning orqa tomonida qorin aortasi va pastki kavak vena yondoshib turadi.
Me‘da osti bezida ekzokrin va endokrin qismlari ajraladi. Ekzokrin qismi tashqi sekretsiya bezlariga o‘xshash bo‘lib, tuzilishi jixatdan murakkab alveolyar-naysimon bez hisoblanadi.


Ish uchun kerakli jihozlar: Mulyajlar, rangli atlaslar, plakatlar, mulyajlar, releflar.


Ishning borishi: Talabalar jigar va oshqozon osti bezining tuzilishini mulyajlar, rangli plakatlar, releflar va atlaslardan ko‘rib o‘rganishadi.


Ishni rasmiylashtirish: Talabalar jigar va oshqozon osti bezining tuzilishini rangli ko‘rinishda albomlariga chizib, qisqacha konspekt qilishadi.

MASHG‟ULOT №: 15. NAFAS OLISH A‟ZOLARI TIZIMI. BURUN BO„SHLIG„I VA HIQILDOQNING TUZILISHI.

Ishdan maqsad: Nafas olish a‘zolari tizimining umumiy tuzilishi, burun bo‗shlig‗i, hiqildoqning tuzilishini o‗rganish.


Nazariy tushuncha: Nafas olish organlari havo o‘tkazuvchi yo‘llar va gazlar almashidigan a‘zo - o‘pkalarga bo‘linadi. Havo o‘tkazuvchi yo‘llarga burun bo‘shlig‘i, Hiqildoq, kekirdak, traxeya va bronxlar va bronxiolalar kiradi. O‘pkalarda esa qon bilan kislorod orasida gazlar almashinishi ro‘y beradi.
Burun bo‟shlig‟ining hosil bo‘lish da bir juft burun suyagi, g‘alvirsimon suyakning tik plastinkasi, burun to‘sig‘ining tog‘ayi, yon devorlarining va qanotlarining tog‘aylari ishtirok etadi. Tog‘aylar tufayli burun teshiklari ochiq va bir-biridan ajralib turadi. Burunning bitta toq tog‘ayi bo‘lib, g‘alvirsimon suyakning tik plastinkasi bilan orqa va yuqoridan, dimog suyagi, oldingi burun o‘sig‘i bilan tutashib, burun to‘sig‘ini hosil qiladi. Juft tog‘aylar burun qanotlarining yon tomonlarini va asoslarini hosil qiladi. Burun bo‘shlig‘ining atrofida joylashgan peshona suyagi, yuqori jag‘ va ponasimon suyak ichida bo‘shliqlar bo‘lib, ular burun bo‘shlig‘i bilan tutashgan.
Hiqildoq bo‘yinning oldingi qismida IY-YI bo‘yin umurtqalari sohasida joylashgan. Til osti - qalqonsimon membrana orqali Hiqildoq til osti suyagiga osilib turadi. Hiqildoq old tomonidan teri, bo‘yin muskullari va fastsiyalar joylashgan. Orqa tomondan esa bo‘yindan o‘tuvchi qon tomirlar va nervlar o‘tadi. Hiqildoq pastki qismi bilan traxeyaga tutashgan.
Hiqildoq skeleti juft va toq tog‘aylardan iborat. Toq tog‘aylarga qalqonsimon tog‘ay va Hiqildoq usti tog‘ay va o‘zuksimon tog‘ay kiradi. Juft tog‘aylarga cho‘michsimon tog‘aylar, shoxsimon tog‘aylar va ponasimon tog‘aylar kiradi.