O‘zbeкiston respubliкasi



Download 3,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/382
Sana14.06.2022
Hajmi3,47 Mb.
#669866
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   382
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

Morfonema haqida
. Ma‘lumki, fonema variantlari so‗z va 
morfemalar tarkibida uni tashkil etuvchi sifatida ishtirok etar ekan
boshqa tovush bilan kombinatsiyalar hosil qilish jarayonida turli 
o‗zgarishga uchraydi. 
Aksariyat tilshunoslik atamalari kabi 
morfonologiya 
ham ikki 
ma‘noli: 
1)
ma‘lum bir qurshovdagi leksema va morfema nutqiy varianti 
tarkibidagi fonetik o‗zgarish sistemasi; 


67 
2)
tilshunoslikning shu o‗zgarishni o‗rganuvchi sohasi. 
Morfema – nolug‗aviy ma‘no ifodalovchi eng kichik lisoniy 
birlik. Fonemaning so‗zning so‗z yoki qo‗shimcha bilan, shuningdek, 
qo‗shimchaning qo‗shimcha bilan birikuvi natijasida yuz beradigan 
fonetik o‗zgarish natijasidagi varianti ham mavjud. Masalan, 
ong, ot, 
son 
kabi so‗zlarga fe‘l yasovchi qo‗shimcha qo‗shilganda, o‗zak 
tarkibidagi 

tovushi 

tovushiga aylanadi. Demak, 

va 

tovushi 
kompleksi bir morfonema, ya‘ni «
o-a
» morfonemasi. Ammo bu 
fonetika obyekti sifatida ikki fonemaning varianti. 
Tilshunoslikda morfonologiya va uning birligi masalasi atrofidagi 
munozara davom etmoqda. 
Morfonologiyada quyidagi masalalar o‗rganilishi tavsiya etiladi: 

so‗z va bo‗g‗inning fonetik strukturasi; 

so‗z va qo‗shimchaning ma‘lum qurshovdagi fonetik varianti. 
So„z va bo„g„in tuzilishi
. Turkiy tillarda so‗zlar o‗zakning bir 
bo‗g‗inli ekanligi bilan xarakterlanadi. Bu bo‗g‗in to‗rt xil fonetik 
strukturaga egadir: 
1) CVC; 2) CV; 3) VC; 4) V. 
Hozirgi o‗zbek tilida CVC tipidagi o‗zak boshida «
dj», «ng»
dan 
boshqa barcha undosh kela oladi: 
bor, tor, zor, nor, kor, yor, sol, xoll, 
lol, rol, mol, pol, shol, fol, val, jar 
kabi. 
Turkiy o‗zak boshida (CCVC tarzida (
traktor, trassa 
kabi) 
undoshlar qavatlanib kelmaydi. 
Morfemalarning fonetik strukturasi quyidagicha: 
1)
CVC (

Download 3,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   382




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish