O‘zbeкiston respubliкasi

2.
 
Tasnifning bir asosda amalga oshirilishi lozimligi. 
Tasniflanuvchi butunlikni guruhlarga bo‗lish bir belgi, asos, mezon 
asosidagina amalga oshirilmog‗i lozim. Masalan, so‗z turkumlari uch 
– morfologik, semantik va sintaktik belgi asosida tasniflanishi 
mumkin. Lekin har bir tasnifda ularning birigagina tayaniladi. 
Tasnifda bunga rioya qilmaslik ikki xil xatoga olib keladi: 
a)
tasnifni amalga oshira olmaslikni keltirib chiqaradi
. 
Masalan, so‗zlar morfologik jihatdan o‗zgaruvchi va o‗zgarmas, 
semantik jihatdan avtosemantik (mustaqil ma‘noli) va sinsemantik 
(nomustaqil ma‘noli) so‗zlarga bo‗linadi. Lekin ularni bir paytning 
o‗zida morfologik va semantik tasnif qilib bo‗lmaydi. Chunki 
o‗zgarmas so‗z avtosemantik ham, sinsemantik ham bo‗lishi mumkin. 
Masalan, ko‗makchi o‗zgarmas, sinsemantik, ravishlar o‗zgarmas, 
avtosemantik so‗z; 
b)
tasnifning bir bosqichining o„zida goh u, goh bu asosni 
qo„llash yoki biridan ikkinchisiga o„tish tasnif izchilligiga putur 
yetkazadi. 
Masalan, ergashgan qo‗shma gapning an‘anaviy tasnifida 
tasnif dastlab sintaktik belgi asosida (ega ergash gap, kesim ergash 
gap, to‗ldiruvchi ergash gap, aniqlovchi ergash gap) boshlanib, 

---

48 
semantik asos bilan davom etar va tugar edi: payt ergash gap, shart 
ergash gap, o‗rin ergash gap, to‗siqsiz ergash gap, natija ergash gap va 
h. An‘anaviy usulda tasnif dastlab sintaktik belgi asosida amalga 
oshirilib, ikkinchi bosqichda semantik tasnif amalga oshirilsa, to‗g‗ri 
bo‗lar edi. Masalan (13-jadval): 
13-jadval 
Ergash gap 
Ega 
erg.g. 
Кesim 
e.g. 
Aniqlovch 
i e. g. 
To‗ldiruvch 
i e.gap 
Hol 
erg.gap 
Hol ergash gap 
Saba 
b 
O‗ri 
n 
Pa 
yt 
Sha 
rt 
Nat 
ija 
To‗siq 
siz 
Maqsa 
d 
Daraja- 
miqdor