O‘zbeкiston respubliкasi



Download 3,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet86/382
Sana14.06.2022
Hajmi3,47 Mb.
#669866
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   382
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

34-
 
§. Qo„llanilish davri chegaralangan leksika 
 
Davr taraqqiyoti, ijtimoiy hayotdagi o‗zgarish tilning barcha 
sohalarida u yoki bu darajada o‗zgarish bo‗lishiga olib keladi. Bunday 
o‗zgarish tilning leksik sathida ancha sezilarli kechadi. Bunda to‗rt 
holat kuzatiladi. Birinchidan, ayrim so‗zlarning eskirib, iste‘moldan 
chiqib ketishi kuzatilsa, ikkinchidan, allaqachonlar iste‘moldan chiqib 
ketgan so‗zlar qayta «jonlanadi», «tiriladi», uchinchidan, yangi-yangi 
so‗zlar paydo bo‗ladi, to‗rtinchidan, nofaol so‗zlar faollashadi, 
iste‘mol doirasi kengayadi, ma‘noviy tabiatida o‗zgarish yuz beradi. 
Bu hodisalarning barchasi ma‘lum bir obyektiv sabab asosida ro‗y 
beradi. 
Hozirgi tildagi eskirgan so‗zlar 
eski leksika
, yangi so‗zning jami 
yangi leksika
, na eskirgan, na yangilik bo‗yog‗iga ega bo‗lgan so‗zlar 
betaraf leksika 
deb yuritiladi. Demak, o‗zbek tili leksikasini 
tarixiylik nuqtayi nazaridan uchta asosiy qatlamga bo‗lib o‗rganish 
mumkin: 1.Betaraf leksika. 2. Eskirgan leksika. 3. Yangi leksika. 
Betaraf leksika. 
Hozirgi o‗zbek tili leksikasining asosini 
betaraf 
leksika tashkil etadi. Bu leksika umumiste‘mol leksika, qo‗llanilishi 
chegaralanmagan leksika, faol leksika kabi atama bilan ham yuritiladi. 
Ammo bulardan 
neytral leksika 
atamasini ishlatish leksemani 
tarixiylik belgisi asosida tasniflash nuqtayi nazaridan to‗g‗riroq. Zero, 
na eskilik, na yangilik bo‗yog‗iga ega bo‗lgan so‗z faol yoki 
umumiste‘mol bo‗lmasligi mumkin. Masalan, 
sinus

kosinus

zaryad 


121 
kabi leksemalar neytral leksika tarkibiga kiradi. Biroq ular faol ham, 
umumiste‘mol so‗zlar ham emas. Demak, faol yoki nofaol
umumiste‘mol yoki qo‗llanishi chegaralangan bo‗lishidan qat‘i nazar, 
eskilik va tilimizga mansub barcha yangilik bo‗yog‗iga ega bo‗lmagan 
leksema hozirgi o‗zbek tilining betaraf leksikasi deyiladi. 

Download 3,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   382




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish