O‘zbeкiston respubliкasi

bilan 
o„qituvchi sinfga 
kirdi; 
4)
sabab ma‘nosini: 
Ular: «Gulnor o„z ajali 
bilan 
o„ldi
…
», - 
deyishdi. 
(Oybek); 
5)
 
harakatning bajarilishidagi holatni: 
Onamning mehr 
bilan 
boqib turgan ko„zlarini bir umr unuta olmasam kerak. 
(Oybek) 
Bilan 
ko‗makchisi – keng tarqalgan yordamchi so‗z. Uning 
bog‗lovchilik, ko‗makchilik tabiati olimlarimiz orasida tortishuv 
bo‗lishiga sabab bo‗lgan. Shu boisdan «…
va, bilan, hamda, 
shuningdek 
so‗zi hozirgi o‗zbek adabiy tilida teng bog‗lovchining 
biriktiruv bog‗lovchi turiga kiradi» degan fikr ham ilgari surilgan. 
Ammo bu o‗rinda shuni qayd etish kerakki, bog‗lovchi vazifasidagi 
bilan 
ning 
va, ham 
biriktiruv bog‗lovchisidan farqlanadigan o‗ziga 
xos xususiyati bor: 
–
«birgalik» ma‘nosi 
bilan 
yordamchisi uchun xos: 
Chodir 
sahnasidan bir qiz 
bilan 
yigit chiqib o„yin qildi 
(M.Ism.). Ushbu 
misoldagi 
bilan 
o‗rnida 
va 
ni qo‗llasak, yuqoridagi ma‘no kelib 
chiqmaydi, balki qiz bilan yigitning alohida-alohida o‗ynagani 
ma‘nosi ifodalanadi. 
–
va, ham 
bog‗lovchilari uyushib kelgan fe‘l kesimni bog‗laydi, 
ammo 
bilan 
da bu imkoniyat chegaralangan. Qiyoslang: 
Lola ishlaydi 
va o„qiydi
. 
Lola ishlaydi ham o„qiydi. 
Ammo 
Lola ishlaydi 
bilan 

---

287 
o„qiydi 
tarzidagi gap nutqda ishlatilmaydi. 
Bilan 
ning grammatik 
vazifasi – bog‗lovchi va ko‗makchi vazifasida kela olishi; shunga 
ko‗ra, 
bilan 
boshqa ko‗makchidan farqlanadi. Shuning uchun 
bilan 
ko‗makchisini 
ko„makchi-bog„lovchi 
termini bilan ataganimizda, 
uning barcha xususiyati qamrab olinadi. Bu ko‗makchi turi gapda 
vosita ma‘nosini bildirganda to‗ldiruvchi, sabab, payt, harakatning 
bajarilish tarzini bildirganda hol vazifasida keladi.