O‘zbeкiston respubliкasi


Sonning LMT va LMGlari hamda ularga xos lug„aviy shakl



Download 3,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet211/382
Sana14.06.2022
Hajmi3,47 Mb.
#669866
1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   382
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

Sonning LMT va LMGlari hamda ularga xos lug„aviy shakl 
hosil qiluvchi vositalar
. Son ma‘no va grammatik xususiyatiga ko‗ra 
dastlab ikki LMTga bo‗linadi: «miqdor son» LMTsi va «tartib son» 
LMTsi. «Miqdor son» LMTsi predmetning miqdorini, «tartib son» 
LMTsi esa tartibi, sirasiga ko‗ra xususiyatini bildiradi. 
Bu LMTlar o‗zaro quyidagi munosabatga ega: 
–miqdor son ichki LMGlarga ega. Tartib son LMTsi bir vaqtning 
o‗zida LMG ham; 
–miqdor sonlar hisob so‗zi bilan qo‗llana oladi, tartib son esa 
bunday xususiyatga ega emas; 
–miqdor sonlar juftlasha oladi, tartib sonda esa bunday xususiyat 
yo‗q; 
–miqdor sonlarga (
beshdan bir
)

(
uchga bir
) kabi birikmali 
qo‗llanish xos, tartib songa esa xos emas; 


261 
–miqdor sonlar ko‗plik shaklini olganda taxminiy miqdor bildiradi 
(
uchlarda keldi
), tartib son esa bunday holda otlashib ketadi: 
birinchilar – birinchi odamlar. 
«Tartib son» LMGsi. 
Tartib son predmetning aniq tartibini, 
ketma-ketlikdagi o‗rnini bildirish, shuningdek, boshqasidan farqini 
ko‗rsatish uchun ishlatiladi. 
Tartib son sanoq songa 
-(i)nchi 
affiksining qo‗shilishidan hosil 
bo‗ladi. 
-(i)nchi 
affiksi o‗rnida ba‘zan 
-lamchi 
shakli ham ishlatiladi. 
Masalan: 
Birlamchi
, g„alamis odamlarning gapiga quloq solmanglar, 
ikkilamchi
, o„zlaring bilasizlar, mardikorlikka ketganlar ko„pi bilan 
olti-yetti oylarda qaytishadi
...(A.Qah.) 
Tartib son fe‘l bilan bog‗langanda miqdorni ham anglatadi: 
Bu 
gapni birinchi eshitishim
. (S.Ahm.) 
Tartib sonlar oy kunining tartibini bildirganda vaqt ifodalovchi 
otlardan oldin keladi: 
ikkinchi aprel, yigirma uchinchi aprel, o„n 
sakkizinchi mart, yigirmanchi noyabr 
kabi. Bu rus tilining ta‘siri, 
albatta. Sof o‗zbekcha oy kuni hisobi 
aprelning ikkinchi kuni, 
noyabrning yigirmanchi kuni 
tarzida bo‗ladi. 
Tartib sonning sof va ma‘nosi toraygan holatini farqlash lozim. 
Odamlarning birinchisi, o„quvchilarning beshinchisi 
birikuvida 
sondagi egalik qo‗shimchasidan oldin tushirilgan otni qo‗yib 
bo‗lmaydi. Demak, bu sonda ma‘no toraymagan. 
Birinchi kitobni sen 
olasan, ikkinchisini men 
gapida 
ikkinchi 
tartib sonining ma‘nosi 
toraygan. 

Download 3,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   382




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish