O‘zbeкiston respubliкasi

bitsa
, yangi yer 
ochilsa
, paxta ham ko„payadi
. (A.Qah.) 2. 
Ertoyev bir nimani 
sezmasa
, bunchalik talvasaga tushmas edi. 
(O.Yoqub.) 3. 
Bizning bunday ulug„ kunga erishganimizni otamiz ham 
ko
„
rganda
, qanday quvonar edi. 
(Iboxon.) 4. 
Men ham doim 
qishloqda 
turganimda
, mashinani o„rganib olardim. 
(H.Naz.) 5. 
Tuzalsa edi
, odamlardek 
yura olsa
, boshiga ko„tarardi
. (S.Ahm.) 6. 
Qayerdaki ma‟naviy-ma‟rifiy ishlar yaxshi 
yo
„
lga qo
„
yilgan ekan, 
u 
yerda muvaffaqiyat qo„lga kiritiladi. 
(«O‗zb.ov.» ) 7. 
Ishlab chiqqan 
mebellarimiz uylaringizni qanchalik yaxshi 
bezatar ekan
, biz 
shunchalik xursand bo„lamiz
. («Qarshi univers.») 8. 
Istiqlol mendan 
fermer bo„lishni 
talab qilgan ekan
, men bu vazifani a‟lo darajada 
uddalashga va‟da beraman. 
(«Qashq.») 
-sa 
shaklining «shart» ma‘nosidan tashqari ifodalaydigan yana 
qator ma‘nolari («payt», «istak», «iltimos», «sabab», «to‗siqsizlik» 
kabi) mavjud, ular shart mayli doirasida qaralmaydi. 
Buyruq-istak mayli 
shakllarining asosiy xususiyati – so‗zlov- 
chining istagi bilan bog‗liq holdagi harakatga undash, shu harakatga 
da‘vat etish, qo‗zg‗atishni ifodalash. U 
-ay, -gin, -sin, -aylik, -ing 
shakllari orqali yuzaga chiqadi:(
boray
)
, 
(
borgin
)
, 
(
borsin
)
, 
(
boraylik
)
, 
(
boring
(
izlar
)) kabi
. 
Ifodalovchilar birlik va ko‗plikda, shaxs va sonda 
farqlanadi. 
Buyruq-istak maylida: 
a)
sof buyruq, da‘vat, iltimos; 
b)
istak ma‘nolari qorishadi. 
Birinchi ma‘no ikkinchi ((
yo„qoling
)
, 
(
yondiring
)
, 
(
kuldirmagin
)) 
va uchinchi shaxsga (
borsin, borsinlar
), ikkinchi ma‘no esa 
so‗zlovchining o‗ziga qarata (
boray, aytay
) ifodalanadi. 
Buyruq-istak mayli ifodalovchilari bundan boshqa ma‘nolarni 
(«to‗siqsizlik», ma‘no kuchaytirish va h.) ifodalashi ham mumkin. 
Ammo unda mayl UGMsi tajallisi bo‗lmaganda mayl ma‘nosi 
doirasida o‗rganilmaydi. 
Maqsad mayli 
subyektning kesimdan anglashilgan harakatni 
bajarish maqsadini, niyatini, mo‗ljalini bildiradi: (
bormoqchiman
)
, 

---

225 
(
bormoqchisan
)
, 
(
bormoqchi
)
; 
(
bormoqchimiz
)
, 
(
bormoqchisiz
)
, 
(
bormoqchilar
). 
Maqsad mayli ma‘nosi 
-moqchi, -moqchi edi 
ko‗rsatkichlari 
yordamida ifodalanadi: 1. 
U hozir hammaning kallasini g„ovlatgan 
shum xabarni yo hech o„ylamayapti, yoki bu gapning menga sira daxli 
yo„q, deb