O‘zbeкiston respubliкasi

51-
 
§.Fe‟llarda aloqa-munosabat kategoriyalarining voqelanishi. 
Кesimlik kategoriyasi 
 
Boshqa so‗z turkumi bilan fe‘l orasida tuslanishda, kesimlik bilan 
shakllanishda jiddiy farq borligini aytib o‗tgan edik. Bu fe‘lning 
kesimlik vazifasini bajarish imkoniyati boyligi, kesim vazifasiga 
ko‗proq xoslanganligi tufayli unda mazkur ma‘noni ifodalovchi 
vositalarning keng rivojlanganligi bilan belgilanadi. 
Kesimlik murakkab kategoriya, uning tarkibiy qismlari tasdiq- 
inkor, mayl, zamon, shaxs-son kategoriyasi. Кesimlik kategoriyasi 
tarkibiy qismlarining yuzaga chiqishida uch holat farqlanadi: 
a)
 
kesimlik ma‘nosining yig‗iq ifodalanishi: 
Yoz. Boray. 
O„qigin.O„qituvchiman. Shifokorsiz; 
b)
 
kesimlik ma‘nosining yoyiq ifodalanishi: 
Yozmasaydingiz. 
O„qituvchidirman; 
d) kesimlik ma‘nosining tafsiliy ifodalanishi: 
O„qisa bo„ladi. 
Ishchi edim. Yog„sa kerak. 
Quyida bu ichki kategoriyalarning har birini alohida-alohida 
ko‗rib o‗tamiz. 

---

223 
1.
 
Tasdiq-inkor kategoriyasi 
(qisq. TIК) kesimdan anglashilgan 
fikrning tasdiq yoki inkorini ifodalaydi. TIКning UGMsi – «tasdiq, 
inkor ma‘nosini ifodalash bilan gap kesimni shakllantirishda ishtirok 
etish, uning hol valentligiga ta‘sir qilish». 
Tasdiq-inkor ma‘nosini ifodalashda nol shakl (tasdiq), 
-ma 
bo‗lishsizlik shakli, 
emas, na
, 
yo„q 
so‗zi (inkor) ishtirok etadi. 
Misollar: 
Majlis yarim kechagacha 
cho
„
zildi
. 
(O.Mux.) 
Uzoqdan 
Navoiyning qorasi ko„ringunga qadar u amirning kelishiga