O‘zbеkistоn rеspublikаsi



Download 2,29 Mb.
bet10/89
Sana01.06.2022
Hajmi2,29 Mb.
#625322
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   89
Bog'liq
2 5309960366891995448

2. Morfologik yozuv - so`z asosi va qo`shimchalarini aynan yozish demakdir. Bunga ko`ra so`z va uning qismlari talaffuzidan qat’i nazar asliga ko`ra yoziladi, ya’ni asosga qo`shimcha qo`shilishi bilan so`z tarkibida tovush o`zgarishi kuzatilmaydi. So`z va qo`shimcha aslan qanday bo`lsa, shunday yoziladi. Masalan:

  • fe’lning zamon va shaxs qo`shimchasi qanday eshitilishi va talaffuz qilinishidan qat’i nazar, doim –di shaklida yoziladi: ket+di = ketdi,borib+di = boribdi.

  • -dan, -da qo`shimchalari talaffuzidan qat’i nazar doim o`zgarishsiz yoziladi: ish+da = ishda, baland+dan = balandda kabi.

  • -iston (so`z yasovchi), -inchi(tartib son), --ib(ravishdosh), -in, -il (fe’l nisbatlari) qo`shimchalari asos qismida –u tovushi bo`lgan so`zlarga qo`shilganda u tovushiga moyil aytilsa ham asliga ko`ra yoziladi: kul+ib = kulib, tug`+il = tug`ildi, uch+inchi = uchinchi, ur+ish = urish, gul+iston = guliston

  • qo`shma va juft so`zlar ham morfologik yozuv qoidasi bo`yicha yoziladi: qip-qizil, har vaqt, baxt-saodat, atirgul kabi.

3. Shakliy yozuv bu tamoyilga ko`ra boshqa tillardan o`zlashgan so`zlar o`sha tildagi shaklini saqlagan holda yoziladi: tramvay, institut, teatr, drama, kongress.O`zbekcha so`zlarning boshida va oxirida ikki undosh yonma-yon kelmaydi, ular orasida qisqa i unlisi yoziladi: qizil, bilan, sir, shimol. Ammo o`zlashgan so`zlar tarkibida ikki undosh yonma-yon keladi va shakliy yozuv qoidasiga muvofiq yoziladi: stol, klub, prokuror, fikr, zikr.
Yangi o`zbek yozuvining imlo qoidalari O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 339-sonli qarori bilan tasdiqlangan. Imlo qoidalari 7 bo`limdan iborat:

  1. Harflar imlosi. U ikki qismdan iborat: unlilar imlosi va undoshlar imlosi.

  2. Asos va qo`shimchalar imlosi.

  3. Qo`shib yozish.

  4. Chiziqcha bilan yozish.

  5. Ajratib yozish.

  6. Bosh harflar imlosi.

  7. Ko`chirish qoidalari.



O‘zbek tilining undosh tovushlari rus tilining undosh tovushlaridan farq qiladi.

O‘zbek tilidagi o‘, q, g‘, h undoshlariga rus tilida muqobil tovushlar yo‘q.
Согласный звук «К» - глубокозаднеязычный (chuqur til orqa), близкий к русскому «К».
Қалам (qalam) – карандаш қадам (qadam) – шаг
Қора (qora) – черный қум (qum) – песок
Қаттиқ (qattiq) – твердый, крепкий қизил (qizil) – красный


Согласный звук «F» - более глубокий, чем русский «г». «F» скользит между основанием языка и нёба:
Ғунча (guncha) – бутон ғор (gor) – пещера
Ғалла (galla) – зерно ғам (gam) – горе
Ғазал (gazal) – газель ғоя (goya) – идея


Согласный звук «Ҳ» - мягко скользящий.
Ҳаёт (hayot) – жизнь ҳақиқат (haqiqat) – правда
Ҳаво (havo) – воздух ҳайкал (haykal) – монумент
Ҳосил (hosil) – урожай баҳо (baho) - оценка


В узбекском языке есть один носовой звук (burun tovushi), который в орфографии передается стечением букв – «нг»
Онг (ong) – разум минг (ming) – тысяча
Бонг (bong) – колокол тенг (teng) – равный
Тонг (tong) – рассвет кенг (keng) – широкий


Согласный звук «Ж» - орфоэпия этого звука мягче чем в русском языке:
Жаҳон (jahon) – мир Жаҳонгир (Jahongir) – имя собств.
Жон (jon) – душа жонажон (jonajon) - родной

Произношение звука «Ж» в заимствованных словах не изменяется:
Абажур (abajur) – абажур журнал (jurnal) – журнал
Жаргон (jargon) – жаргон инженер (injener) – инженер


В узбекском языке звук (Щ) произносится как «щч» или «ч»:
Щедрин – шчедрин (shchedrin) борщ – боршч (borsh)
Щетка – чўтка (cho`tka) мещан – мешчан (meshchan)


В узбекской орфографии (на письме) и орфоэпии (на слух.) русский гласный «ы» произносится через «И»:
Выставка – виставка (vistavka) мышьяк – мишьяк (mishyak)
Сыр – сир (pishloq) румын – румин (rumin)


Согласный звук «Ц» произносится твёрдо, употребляется в заимствованных словах. В латинской орфографии русская буква ц передается в разных словах по-разному:


Цирк – sirk цемент – sement
Центнер – sentner милиция - militsiya


Xulosa.
a) o‘rganilayotgan tilda muloqot malakasi egallandi.
b) talabalarda o`zbek tilining imlo qoidalari yuzasidan o‘rta umumiy ta`limdan olgan bilimlarini mustahkamladik.
v) milliy tuyg‘u bo‘lgan Vatan tuyg‘usi kabi fazilatlarni rivojlantirdik.

Download 2,29 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish