O‗zbekiston respublikasi

4.4.3-rasm.To‗lov topshiriqnomalari bo‗yicha hisob-kitoblardagi hujjatlaraylanishi⁴⁹.

Yuqorida keltirilgan rasmga quyidagicha tavsif beramiz:

1. 
   Engavvalomoljo‗natuvchivamololuvchikorxonalaro‗rtasidaxo‗jalik
   

shartnomasi tuziladi.

2. 
   Shartnomaga asosan mol jo‗natuvchi korxona mol oluvchi korxonaga maqsulotjo‗natadi.
   
3. 
   Mol oluvchi korxona olgan maqsulotga pul o‗tkazish uchun to‗lov topshiriqi rasmiylashtirib o‗ziga xizmat ko‗rsatuvchi bankkatopshiradi.
   
4. 
   Bank xodimi tomonidan to‗lov topshiriqi asosida mol oluvchikorxona
   

hisobvarag‗idan pul chegiriladi.

5. 
   Hisob-kitobmarkaziorqalielektronto‗lovmolsotuvchikorxonabankiga
   

jo‗natiladi.




⁴⁹ Ўзбекистон Республикаси Марказий банки маълумотлари асосида тузилди

6. 
   Kelib tushgan elektron to‗lov mol sotuvchi korxona bankida mol sotuvchi korxona hisobvarag‗igao‗tkaziladi.
   
7. 
   Elektron to‗lov topshiriqining bir nusxasi to‗langanhujjatlar
   

sifatida mol sotuvchi korxonaga beriladi.
Hozirgi kunda respublikamizda banklar orqali o‗tkazilayotgan barcha to‗lovlarning45-50foizito‗lovtopshiriqnomalariyordamidaamalgaoshirilmoqda, bu uning afzalliklari bilanbog‗liqdir.
Bu afzalliklar quyidagilardan iboratdir:
-birinchidan, hujjatlar aylanishining oddiyligi va tezligi, ya‘ni hisob- kitoblarni amalga oshirishning texnik jixatdan kulayligi. Bu esa o‗z navbatida xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlar va bank xodimlarining mexnat sarfini kamaytiradi;
-ikkinchidan, pul mablag‗lari xarakatining tezligi, ya‘ni to‗lov talabnomasiga nisbatan to‗lov topshiriqnomasi bo‗yicha hisob-kitoblarda hujjatlarning aylanishi harakati qisqaligi so‗zsiz xo‗jalik oborot mablag‗larining aylanish tezligini oshiradi;
-uchinchidan, tovar sotib oluvchining qabul qilgan tovarlari yoki xizmatlar sifatini oldindan aniqlab olinishi. hisob-kitoblarning bu shaklida to‗lov talabnomasi orqali hisob-kitoblarda bo‗lgan kabi bankka raddiya arizasi topshirilmaydi, chunki to‗lovchining o‗zi tulovni to‗lashga rozi bo‗lsa, topshiriqnomani bankkatopshiradi;
-to‗rtinchidan, to‗lov topshiriqnomasining barcha tovarsiz operatsiyalarda ko‗llanishi, bu esa ushbu shakl bo‗yicha hisob-kitoblarning ahamiyatini yanada yaqqol aks ettiradi.
To‗lov topshiriqnomasi bo‗yicha hisob-kitoblarning afzalliklari bilan bir qatordakamchiliklarihammavjud.Kamchiliklarshundaniboratki,moljo‗natuvchi yoki xizmat ko‗rsatuvchi korxona uchun to‗lovning o‗z vaqtida o‗tkazilishi to‗la kafolatlanmagan.Chunkito‗lovningo‗zvaqtidao‗tkazilishito‗lovchikorxonaning depozit hisob varag‗idagi mablag‗lar miqdoriga bog‗liq. To‗lovning to‗liq o‗tkazilishigaetarlipulmablag‗lariningbo‗lmasligipulaylanishisekinlashtiradiva maqsulot jo‗natuvchi yoki xizmat ko‗rsatuvchi korxonaning moliyaviy holatini yomonlashtiradi.
To‗lov talabnomasi — o‗zida mablag‗ oluvchini to‗lovchi tomonidan bank orqali ma‘lum bir summani to‗lash to‗g‗risidagi talabi aks ettirilgan pul-hisob- kitob hujjatidir. To‗lov talabnomalari bo‗yicha hisob-kitoblar umumlashgan holda qanday amalga oshirilishini to‗lov talabnomalari bo‗yicha hisob-kitoblarning hujjatlar aylanishi sxemasi orqali yaqqol ko‗rish mumkin.