O‗zbekiston respublikasi

Qiymat o„lchovi.

Pulningikkinchifunksiyasi–iqtisodiyotdapulo‗lchovvositasisifatidaxizmat qilganda xisob birligini ta‘minlashi lozim. Og‗irlikni funtda yoki masofani milda ulchaganimiz kabi biz tovarlar va xizmatlarning qiymatini pul birliklarida ifodalaymiz. Ushbu funksiyaning muhimligini anglashimiz uchun pul qiymat o‗lchovifunksiyasinibajarmaydiganbarteriqtisodiyotniyanabirko‗ribchiqamiz. Agarda iqtisodiyotda faqatgina uchta tovarlar, aytaylik, shaftolilar, iqtisodiyot bo‗yicha leksiyalar va filmlar mavjud deb qarasak, unda tovarlar almashinuvini ta‘minlash uchun faqatgina uchta narxlarni bilishimiz zarurdir: iqtisodiyotdagi ma‘ruza nuqtai-nazardan shaftolining narxi (shaftoliga pul to‗lashingiz uchun iqtisodiyotdan nechta ma‘ruza o‗qishingiz lozim), film nuqtai-nazaridan shaftolining narxi, film nuqtai-nazaridan iqtisodiy ma‘ruzaning narxi. Agarda iqtisodiyotda 10 ta tovarlar bo‗lganida edi - 45 ta tovarning narxini, 100 ta tovar mavjudbo‗lsa–4950tatovarningnarxini,1000tatovarmavjudbo‗lsa–499500 ta tovarlarning narxini bir tovarni boshqasiga ayirboshlashimiz uchun bilishimiz zarurdir.¹⁸ Tasavvur qilib ko‗ringki, barter iqtisodiyot sharoitida polkada minglab turli xil tovarlar joylashgan supermarketda bir funt tovuq go‗shtining narxi to‗rt funt yog‗ narxiga, bir funt baliqning narxi sakkiz funt pomidorning narxiga teng bo‗lgan sharoitda tovuq yoki baliqdan qay birining narxi arzon ekanligini aniqlashga to‗g‗ri kelar edi. Barcha tovarlarning narxlarini solishtirishingiz uchun xar bir narsaning ustidagi yorliqda 999 ta narxlar ro‗yxati mavjud bo‗lish lozim edi. Natijada ularni o‗qishga sarflangan vaqt juda katta tranzaksion xarajatlarni keltirib chiqararedi.
Ushbu muammoni xal etish uchun iqtisodiyotga pulni tatbiq etish va barcha tovarlarning (shaftolilar, iqtisodiyot bo‗yicha ma‘ruza, filmlar) narxlarini pul birliklarida, masalan, dollarlarda aks ettirish kerak. Iqtisodiyotda faqatgina uchta tovarlar mavjud bo‗lgan holatda tranzaksiyalarni o‗tkazish uchun uchta narxga nisbatan ehtiyojimiz mavjudligi bois barter tizimiga nisbatan unchalik katta foyda bo‗lmaydi. Ko‗rishimiz mumkinki, puldan qiymat o‗lchovi vositasi sifatida foydalanish ko‗rib o‗tilgan xolatda narxlar sonini kamaytirib, operatsion


¹⁷An extremely entertaining article on the development of money in a prisoner-of-war camp during World WII is R.
A.Radford,―TheEconomicOrganizationofaRO.WCamp,‖Economica12(November1945):189-201
¹⁸ N та товарлар мавжуд бўлган шароитда нархнинг миқдорини хисоблаш, N бирликдан жуфтлик миқдорини аниқлаш формуласи билан айнан бир хилдир.
^{Масалан, 10 та товарлар мавжуд бўлганҳолатда.}
xarajatlarni pasaytiradi. Iqtisodiyot yanada murakkablashib borishi barobarida pulning ushbu funksiyasidan olinadigan foyda yanada oshib boradi.