O‗zbekiston respublikasi

Banklar faoliyatining rivojlanishi va Markaziy bankningpaydo

bo‗lishi.

B anklar faoliyati rivojlanishiga quyidagi omillar ta‘sirko‗rsatadi:

• 
  Davlat va aholi tomonidan banklarga bo‗lgan ishonchning ortishi ularning ixtiyoridagi vaqtincha bo‗sh pul mablag‗larni bankka jalb qilish imkonini beradi. Keyinchalik ishlab chiqaruvchi koxonalar ham o‗z pul mablag‗larini depozit sifatida banklarga joylashtiraboshladi
  
• 
  XVI asrda Amerikadan Evropaga juda katta miqdorda oltin va kumushning kirib kelishi Italiya va Gollandiya banklarining monopoliyasiga barham berdi. Natijada Evropada banklararo raqobatshakllandi.
  
• 
  Banklar faoliyati rivojlanib borishi bilan ular endigna qimmatli qog‗ozlar bzoridapaydobo‗lgan.Shutariqabanklarningyangioperatsiyalaripaydobo‗ldi.
  
• 
  Banklaro‗ziningspitsifikya‘ni ―o‗zigaxos‖xususiyatigako‗ramilliyto‗lov tizimining tayanchiga aylantirildi. Endi iqtisodiyotdagi barcha to‗lovlar banklar orqalio‗tadiganbo‗ldi.Bubanklarningiqtisodiyotdagimavqeinikeskinoshirdi.
  

Birinchi Markaziy bank 1650-yilda Shvetsitaning Riks banki; 1694-yilda Angliya Markaziy banki;
1800-yilda Fransiya Markaziy bani; 1893-yilda Italiya Markaziy banki;
1913-yilda AQSH federal zaxira tizimi tashkil etildi.
Markaziy banklarning paydo bo‗lishi quyidagi sabablar bilan belgilanadi:

1. 
   Naqdpullarniemissiyaqilishningbittamarkazdato‗planishining
   

zarurligi

2. 
   Tijorat banklarining inqiroz paytida naqd pul emissiyasi bo‗yicha majburiyatlarini taminlay olmasdi. Bunga misol qilib , 1907-yilda AQSHdagi inqirozni aytish mumkin.
   
3. 
   Davlatni moliyaviy tang, og‗ir ahvoldan qutqarish. Angliya Markaziy bankining monarz Karl II ni davlat moliya majburiyatlarini bajarish uchun tashkil etilgan.
   
4. 
   Xususiy tijorat banklarining o‗zi ham pul emissiya qilishdanbezib
   

qolishdi. (Senvoraj-naqd pul emissiyasidan olinadigan daromad)

4.