O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Davriy ishlovchi pog’onali yuklash mashinalari
(19.5-rasm) ikki yo’lli lahimlarni o’tishda 
yirik o’lchamli, og’ir va abraziv tog’ jinslarini yuklash uchun ishlatiladi. 
Mashina og’ir rama 1, ikkita yurituvchi yarimskat 2 li yurish organi, strelaga o’rnatilgan 
cho’mich 3 va yuk qabul qiuvchi-yuklovchi konveyeridan tashkil topgan. Mashinaning 
harakatlanishi, cho’michning ko’tarilishi va konveyerning ishlashi reduktor 5 va dvigatelь 6 dan 
iborat bitta yuritma orqali bajariladi. Reduktor cho’michni ko’tarish mexanizmi va mashina harakati 
yo’nalishini ta’minlovchi planetar uzatgich tizimli qurilmaga ega. Boshqarish dastaklari 4 mashina 
ikki yon tarafida joylashgan. Konveyerning yuk tushirish balandligi domkrat 8 orqali o’zgartirilishi 
mumkin. 
CHo’mich va strela yuklash frontini oshirish uchun ikki yon tarafga burilish imkonini 
beruvchi ikkita zanjir yordamida ko’tariladi. O’rtadagi zanjir cho’michning pastga tushishini 
chegaralashga va cho’mich tushishidagi zarbni yumshatishga xizmat qiladi. Yuklash boshlanishidan 
oldin cho’mich strela bilan birgalikda pastga tushadi va mashina oldinga harakatlanadi.
19.4-rasm. Yuklovchi organ va cho’michni ko’tarish mexanizmi. 
CHo’mich tog’ jinsiga to’lgach ko’taruvchi mexanizmning ikkita barabani birga ishlaydi va 
o’ziga zanjirlarni o’ray boshlaydi. Bu vaqtda birinchi navbatda cho’mich strela uchida gorizontal 
o’qi atrofida buriladi, undan keyin esa strela bilan birgalikda yuqoriga ko’tariladi va cho’mich 
lentali konveyerga yukni tushiradi. Mashina ko’tarilgan cho’mich bilan zaboydan orqaga suriladi, 
strela va cho’mich pastki holatga tushiriladi va keyingi qamrashni boshlash uchun mashina zaboyga 
tomon harakatlanadi. O’tilayotgan lahim yonlaridagi tog’ jinslarini yuklash uchun dastlab ko’tarish 
barabanlarining bittasi ishga tushiriladi va yuklash organi o’nga yoki chapga tomon buriladi. 
Mashinada samarali chang bostirish uchun oltita forsunka ishlatigan. CHang bostirish 
tizimidagi umumiy suv sarfi 4*10
5
Pa bosimda 50 l/min ni tashkil etadi. PPM-4p yuklash 
mashinasini ishlatish tajribasi shuni ko’rsatadiki, 10,5 m
2
yuzali shtreklarni f=4-8 qattiqlikdagi 

---

104 
jinslardan o’tishda yillik iqtisodiy samara shu turkumdagi boshqa mashinalarga nisbatan 20-25 % 
kattaligi aniqlangan. 
PPN-5p yuklash mashinasi kesim yuzasi 5,2 m
2
dan kam bo’lmagan gorizontal lahimlarni 
burg’ilash-portlatish usuli bilan o’tishda tog’ jinslarini vagonchalarga yoki konveyerga yuklashni 
mexanizatsiyalashtirish uchun xizmat qiladi. Mashina pnevmatik yuritma bilan ishlab chiqarilgan. 
Texnik unumdorligi 1,0 m
3
/min. ni tashkil etadi.
PPN-7 yuklash mashinasi tepadan pastga 25
0
gacha qiyalikdagi lahimlarni burg’ilash-
portlatish usuli bilan o’tishda tog’ jinslarini vagonchalarga, konveyerga va skipga yuklashni 
mexanizatsiyalashtirishga mo’ljallangan. Mashinani kesim yuzasi 5,2 m
2
dan, balandligi 2 m dan 
kam bo’lmagan lahimlarni o’tishda ishlatiladi. Mashina elektruskunalari portlashga xavfsiz 
ishlanganligi sababli chang va gazga xavfli shaxtalarda ishlatish imkoniyatini beradi. Mashinaning 
cho’michli ishchi organi esa turli qattiqlik va tirnovchanlikdagi tog’ jinslarini yuklash imkonini 
beradi. 
19.5-rasm. CHo’michli pog’onali yuklash mashinasi