O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Karьer gidravlik ekskavatorlari
EG-12AU va EG-20U cho’michlari sig’imi 12 va 20 m3.
Ishchi uskunalarining barchasi alohida gidravlik yuritmalarga ega.
Gidravlik ekskavator (8.3-rasm) larda strela 1, rukoyat 2 va cho’mich 3 bir-birlari bilan 
sharnirli bog’langan. Strela ekskavator korpusi bilan ham sharnirli bog’langan. Ekskavatorning 
ishchi uskunalari bir-birlari bilan mos ravishda 4,6 va 5 gidrotsilindrlari bilan ta’minlangan.
EG-12AU ekskavatori gidrotsilindrlariga bosim ostidagi moyni yetkazib berish uchun har 
birining zo’riqmasi 900 l/min bo’lgan ikkita nasos qurilmasi va 660 kVt li elektr yuritma bilan 
ta’minlangan. Gidrotizimdagi umumiy bosim 30 MPa ni tashkil etadi. 
8.3-rasm. EG-12AU gidravlik ekskavatori 
Ekskavator-draglayn
(8.4-rasm) lar cho’michi 4 ko’taruvchi 1 va tortuvchi 5 kanatlarga 
osiladi. Draglayn strelasi tayanch 6 va yo’naltiruvchi blok 3 ga ega. Ekskavatorning burilish 
mexanizmi to’g’ri lopatali ekskavatorlarniki kabi tuzilishga ega. 
Draglaynlar gusenitsali yoki qadamlovchi mexanizmga ega bo’lgan yurish organi bilan ishlab 
chiqariladi. Ekskavator ish vaqtida tayanch rama-bazasi 7 da o’tiradi. 

---

31 
8.4-rasm. Ekskavator-draglayn (a) va uning cho’michi (b). 
Ekskavator platformasida ko’tarish, tortish va burilish mexanizmlari lebedkalari va 
yuritmalari joylashadi. 
To’g’ri lopatali ekskavatorlarda cho’michga zo’riqma kuchini berish kuch berish 
mexanizmlari yordamida bajariladi. Kuch berish mexanizmi yuritmasidan hosil qilinuvchi kuch 
kanatli-polispast tizimi yoki tishli-reykali mexanizm yordamida egarli podshipnik orqali suriluvchi 
cho’mich rukoyatiga uzatiladi. 
Kuch berish mexanizmining strelada joylashishi ekskavator burilish qismining inertsiya 
momentini va ag’darilish momentini va natijada fasongi og’irligini oshiradi, bu esa o’z navbatida 
cho’mich sig’imini yoki qamrash radiusini kamaytirishni talab etadi. Buriluvchi platforma bilan 
birga aylanayotgan massalar radiusi va inertsiyasining dinamik momenti oshishi natijasida burilish 
mexanizmi detallaridagi inertsion yuklamasi ortib ketadi. Bunday holatda platformaning tezlanish 
va tormozlanish vaqti oshadi, natijada ish tsikli davomiyligi ko’payadi.
Kanat-polispast tizimida kuch beruvchi ekskavatorlarda kuch berish mexanizmining lebedkasi 
burilish platformasida joylashadi (EKG-10 va boshqalar). Strelada esa faqat yo’naltiruvchi bloklar va egarli 
podshipnik joylashadi.
8.5-rasm. EKG-5A ekskavatori strelasining yig’ilgan tasviri: 
1 
— korpus; 
2 
— bosh blok; 
3 
— strelani osuvchi boldoq; 
4 
— bufer; 
5 
— ottyajka strelы; 
b
— 
strelani maxkamlovchi palets; 7 — egarli podshipnik; 
8 
— kuch berish mexanizmi dvigateli; 
9 
— tishli 
g’ildirak; 
10
—tishli uzatma; 
11 
—cho’mich tag qismini ochuvchi mexanizm dvigateli 
Tishli-reykali kuch berish tizimi juda og’ir sharoitlarda ishlatiladigan ekskavator modellarida ishlatiladi.
Tirsak-richagli lopatalarda zo’riqma kuchi yuritish mexanizmidan kuch beruvchi shtanga orqali 
rukoyatga uzatiladi. Kuch beruvchi shtanga rukoyat va tebranuvchi ustun bilan umumiy sharnirda 
birlashgan egarli podshipnikda harakatlantiriladi (suriladi). Bunday holda mexanizm yuritmasi ( dvigatel va 
reduktor) ikki oyoqli ustunda yoki buriluvchi platformada joylashadi (EVG-35.65M). kuch beruvchi 
balkaning siljishi kanatli-polispast tizimida yoki tishli-reykali tizimda amalga oshiriladi. 
Tishli-reykali kuch berish tizimida dvigatel 8 ning aylanish momenti saqlovchi mufta
shesternyasi va tishli g’ildiragi orqali yetaklovchi val shlitsasiga o’tirgan shkiv stupitsasiga 

---

32 
uzatiladi. SHkivni o’rab turuvchi uning kolodkalari o’qga o’rnatilgan g’ildirak tanasiga 
presslangan va mufta bilan tortilgan. Ortiqcha yuklanishlarda shkiv kolodkaga nisbatan sirpanadi. 
Rukoyat harakatini tezlashtirish va uning surilishini chegaralash uchun komandoapparat xizmat 
qiladi. Komandoapparat kuch beruvchi val bilan zanjirli uzatma orqali bog’langan.
Kremalьer shesternya (8.6-rasm) 2 shlitsalari bilan bog’langan kuch berish vali aylanish 
momentini tishli g’ildirak 1 orqali oraliq valdan oladi. Valga o’rnatilgan egarli podshipniklar 4 ning 
cho’yandan ishlangan yo’naltiruvchi 7 va 8 polzunlari tishli reykali rukoyatning harakatini ta’minlaydi. 
Rossiyaning Ijorskiy zavodida ishlab chiqarilgan to’g’ri lopatali EKG-8I, EKG-12,5 va 
shunga o’xshash ekskavatorlarida kanatli kuch berish mexanizmi ishlatiladi. Rukoyatning chiqishi 
va orqaga qaytishi platformada joylashgan lebedka hamda strela va rukoyatda joylashgan bosh blok 
va yarim bloklar yordamida bajariladi. 
Kanatli kuch berish mexanizmida lebedka platformaning old qismida joylashadi. Kuch beruvchi 1 va 
qaytaruvchi kanat 2 lar 3 va 4 barabanlardan chiqib strelada joylashgan 5 va 6 bloklarni aylanib o’tadi va 
rukoyatda joylashgan oldingi va orqa yarim bloklarga boradi. 3 va 4 barabanlar aylanganda rukoyatning o’q 
yo’nalishidagi siljishi sodir bo’ladi. Kanatli kuch berish mexanizmining tuzilishi juda sodda bo’lib yuqori 
sifatli kanatlar ishlatilsa ishonchli ishlaydi, texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash qiyin emas. Mexanizmni 
to’xtash yuklanishlaridan va zarblaridan himoya qilish uchun dvigatel 10 va reduktor 11 oralig’iga 
chegaraviy moment muftasi 9 o’rnatiladi.
8.6-rasm.EKG-5A ekskavatorining tishli-reykali kuch berish mexanizmi: 
a 
— oraliq val; 
b 
—kuch beruvchi val va egarli uzel 
Echiluvchi baraban 3 kanatlarning tarangligini moslashtiruvchi qurilma 12 ga ega. EKG-10 
ekskavatorida lebedka ikkita elektrodvigatel yordamida ishga tushiriladi. Reduktor 11 gorizontall 
o’rnatilgan bo’lib uch pog’onali tsilindrik tishli uzatmalarga ega. Tishli uzatmalar va podshipniklar 
reduktor korpusiga joylashtirilgan moy vannasidan sochish bilan moylanadi. Buning uchun reduktor 
yetaklovchi o’qiga ikkita sochuvchi moslama o’rnatilgan. 
8.7-rasm. Rukoyatni harakatlantiruvchi kuch beruvchi mexanizmning kanatli –polispas tizimi 
sxemasi (EKG-10):
a 
— kanatlarning o’ralish sxemasi; 
b
—lebedkaning kinematik sxemasi. 
Podshipniklar va birikmalarning sovuq haroratlarda yaxshi ishlashlari uchun reduktorda 
moyni qizdirish ko’zda tutilgan. Kuch beruvchi lebedkani ishlash vaqtida tormozlash protivotok 
bilan, halokatli tormozlashda elektromagnit diskli tizim ishlatiladi. Bu tormozlash turi stoyanka 

---

33 
tormozi vazifasini ham bajaradi. Rukoyat siljishini chegaralash uchun oxirgi (konechnqy) 
o’chirgich ishlatiladi. 
Ushbu kuch beruvchi lebedka kinematik sxemasi va kanatlarning o’ralish sxemasi Ijorskiy 
zavodida ishlab chiqariladigan ekskavatorlarning barcha modellarida qo’llaniladi. 
Egarli uzel (8.7-rasm) streladagi ishqalanish podshipniklariga o’rnatilgan kuch berish vali 1 ga 
joylashtirilgan. Egarli podshipnikning korpusi 6 po’latdan quyilgan. Uning o’qiga rolik 8 lar 
o’rnatilgan. Bu roliklar rukoyatdan tushadigan yon kuchlanishlarni qabul qilishga xizmat qiladi. 
Rukoyat ish vaqtida kuch berish o’qida joylashgan egarli rolik 9 ustida harakatlanadi. Kuch beruvchi 
va qaytaruvchi kanatlar uchun mo’ljallangan ikki yo’lakli blok 4 lar kuch beruvchi valga ishqalanish 
podshipniklari orqali o’tirgan.strelaning yuqorigi qismi pastki qismi bilan valik 2 lar yordamida 
bog’langan. Kuch beruvchi o’q ko’nalang yo’nalishda xomut 10 bilan to’xtaligan.
8.8-rasm. EKG – 10 ekskavatorining egarli uzeli.