35
Rotorli ekskavator tog’ jinsini rotor g’ildiragida o’rnatilgan
kovshlari yordamida
uzluksiz qazib oluvchi o’zi yurar mashina bo’lib, bir vaqtning o’zida qazib olish va ma’lum
masofaga tashishga mo’ljallangandir.
Zanjirli ekskavatordan farqli ravishda tog’ jinsini rotor cho’michlari yordamida
massivdan ajratib olgandan keyin rotor strelasida o’rnatilgan lentali konveyer yordamida
tashib beradi.
Ish bajaruvchi organ – rotor g’ildiragi (rotor) gorizontal va vertikal yo’nalishlarda
harakatlanadi. Rotorning asosiy ish harakati vertikal tekislikdagi
aylanishi va rotorli
strelaning platformadagi gorizontal harakatidir. CHo’michning surilish traektoriyasi kesish va
uzatish tezliklari orqali belgilanadi.
Rotorli ekskavatorlarning quyidagi asosiy texnologik belgilari bo’yicha sinflarga
ajratiladi:
- yumshatilgan massivdagi maksimall nazariy unumdorligi bo’yicha: kichik (630 m
3
/soat
gacha); o’rtacha (2500 m
3
/soat gacha); katta ( 5000 m
3
/soat gacha); quvvatli (10000 m
3
/soat
gacha); yuqori quvvatli ( 10000 m
3
/soat dan oshiq);
- hisobli nisbiy qazish kuchining o’lchami (va ishga belgilanishi) bo’yicha: me’yordagi
– 0,7MN/m
2
gacha (vskrыshnыe); kuchaytirilgan – 1,4 MN/m
2
gacha va yuqori - 2,1 MN/m
2
gacha (dobыchnыe);
- zaboyni ishlash usuli bo’yicha: yuqoridan va pastdan qamrovchi;
-
ishchi
organini
zaboyga
uzatish
usuli
bo’yicha:
harakatlanuvchi
va
harakatlanmaydigan strelali.
Rotorli ekskavator tog’ jinsini rotor g’ildiragida o’rnatilgan kovshlari yordamida
uzluksiz qazib oluvchi o’zi yurar mashina bo’lib, bir vaqtning o’zida qazib olish va ma’lum
masofaga tashishga mo’ljallangandir.
Rotorli ekskavator (9.2-rasm) quyidagi asosiy qismlardan tashkil topgan: rotor g’ildiragi
1 (yuritmasi bilan), rotor strelasi 2 (konveyer bilan birga), yuk tushirish strelasi 3 (konveyer
bilan), ko’tarish mashinalari joylashgan konsol 4 (bir vaqtning o’zida muvozanatlashtiruvchi
qism), buriluvchi
platforma, metall qurilmalar 6, rotor va yuk tushirish strelalari osmalari 7 va
8, tayanch burilish qurilmasi 9 va gusenitsali harakatlanish organi 10.
Ish bajaruvchi organ – rotor g’ildiragi (rotor) gorizontal va vertikal yo’nalishlarda
ќarakatlanadi. Rotorning asosiy ish ќarakati vertikal tekislikdagi aylanishi va rotorli
strelaning platformadagi gorizontal ќarakatidir. CHo’michning surilish traektoriyasi kesish va
uzatish tezliklari orqali belgilanadi.
9.2-rasm. ER-1250 rotorli ekskavatorining konstruktiы sxemasi: 1-rotor, 2 va 3 – rotor va
yuktushirish strelalari, 4 – og’irlik konsoli, 5-buriluvchi platforma, 6-yuqorigi qurilma, 7 va 8 –
rotor va yuk tushirish strelalari osmalari, 9-tayanch-burilish qurilmasi,10-gusenitsali ќarakatlanish
organi.
Rotorli ekskavatorlar ishchi qismlariga ishchi organ – cho’michli rotor g’ildiragi, rotor
g’ildiragining qabul qilish-uzatish qurilmasi va strelasi kiradi.
36
Rotor g’ildirakli ishchi organ yukni o’zidan bo’shatish usuli bo’yicha gravitatsiyali (3-
rasm,a,b) va inertsiyali (9.3-rasm, v) tuzilishga ega bo’ladi.
Yonidan yuk bo’shatuvchi gravitatsiyali rotorlar (9.3-rasm,a)
kamerali I, kamerasiz II va
yarim kamerali III bo’lishi mumkin. Eng ko’p tarqalgani kamerasiz rotorlardir.
9.3-rasm. Rotorlar sxemalari
Inertsiyali rotorlarda gravitatsiyali rotorlarga nisbatan bir
muncha ishchi organ massasi
yengilroq bo’ladi. Kamchiligi yuqori energiya sarfi, tishlarining tez yedirilishi va ko’p chang
ko’tarilishidir. Bunday markazdan qochma rotorli ekskavatorlar markalariga «TS» xarfi qo’yiladi,
masalan: ER-1250 – OTS.
Rossiya davlatida ishlab chiqarilgan rotorli ekskavatorlarning cho’michlari ќajmi 125-1600
l, rotior g’ildiragining diametri esa 3,2-16 m ni tashkil etadi.
Rotor g’ildiragining yuritmasi tishli reduktor va dvigateldan tashkil topgan. Quvvatli
ekskavatorlar yuritmalarida bir nechta reduktor va dvigatel o’rnatigandir.
Rossiya davlatida ishlab chiqarilgan rotorli ekskavatorga quyidagicha belgilashlar kiritilgan:
ekskavator markalaridagi bosh ќarflar,
masalan ERSHR, ER, ERP – ekskavator tipini (ER –
ekskavator rotorli), yurish qurilmasi xilini (SHR – shagayuщee-relьsovoe), ishga belgilanishini ( D
– dobыchnыe, V – vskrыshnoy, P – cho’michlari kesuvchi
qirralarining kesish kuchi
kuchaytirilgan); undan keyingi sonlar – ekskavatorning nazariy unumdorligi (m
3
/soat).
Zamonaviy rotorli ekskavatorlar Germaniya, CHexo-Slovakiya, Polьsha, AQSH,
Yaponiya
kabi mamalakatlarda xam ishlab chiqariladi.
Respublikamizda ќam Angren ko’mir koni ochish ishlarida Germaniyadan keltirilgan Sch
Rs 200/0,5*11 rusumli rotorli ekskavator ishlatilmoqda.
SchRs200/0,5*11 rotorli ekskavatorining texnik tavsifi
Nazariy unumdorligi 2000 m
3
/ch
CHo’michlari sig’imi 200l
CHo’michlari soni 21
Yuk tushirish tsikllari soni bir minutda 168 ta
Rotor g’ildiragi diametri 6,8 m
Rotor g’ildiragi quvvati 550 kvt
Rotorli strela uzunligi 12,7 m
Rotor strelasining ko’tarilish balandligi 11 m
Yuk tushirish strelasi uzunligi 22.0 m
Ishchi organining burilish burchagi 2*90
=180
Ishchi og’irligi 312 t
Ekskavator unumdorligiga ta’sir qiluvchi asosiy omillarga quyidagilar kiradi:
-
kon jinsini qazib olishning qiyinligi ularning kategoriyasi va holati orqali baholanadi.
Masalan, namligi yuqori bo’lgan loysimon jinslarni qazib olishda ekskavator cho’michiga yopishib
foydali hajmni kamaytiradi va cho’michni bo’shatish vaqti cho’zilib ketadi.
Qish fasllarida
muzlagan kon jinslari ham cho’michning to’lalik koeffitsientini tushirib yuboradi;
-
ekskavatorning holati, ishonchliligi va texnik ko’rsatgichlari;
-
mashinistning kvalifikatsiyasi;
37
-
zaboyning sifati (balandligi, yuklash joyiga transport vositasining kirish sharoitlari,
yoritilganlik va boshqalar);
-
transport vositalarining yetarliligi, yo’llarning holati, yoqilg’i,
energiya va ehtiyot qismlar
bilan o’z vaqtida ta’minlanishi kabi tashkiliy ishlar.
Ekskavatorlarning nazariy (pasportdagi), texnik va ekspluatatsion unumdorliklari farqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
