O‘зbekiстон рeспublikaсi



Download 5,44 Mb.
Pdf ko'rish
bet173/222
Sana02.03.2022
Hajmi5,44 Mb.
#479674
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   222
Bog'liq
dinshunoslik

Uhud jangi. 
Makka zodagonlarining boshlig‘i Abu Suf’yon payg‘ambardan va musulmonlardan 
o‘ch olishga qaror qiladi. U Madina vohasidagi Banu Nazir degan yahudiy qabilasi bilan yashirin 
til biriktirib, ulardan musulmonlar to‘g‘risida ma’lumotlar to‘playdi. 625 yil 21 martda Uhud 
degan adirlikda jang bo‘lganligi uchun «Uhud jangi» deyiladi. Bu jangda makkaliklardan 3000 
otliq va tuya minggan askar va musulmonlardan ming kishilik lashkar Muhammad qo‘mondon-
ligida qatnashadi. Maydonga makkaliklardan pahlovon Abu Talha va madinaliklardan Bahodir 
Ali tushadi. Ali Talhani engadi va musulmonlar hujum boshlab makkaliklarning markazi 
yanchib tashlanadi. G‘alaba alomatlari ko‘rina boshlaganda askarlardan bir qismi makkaliklar 
qarorgo-hidagi o‘ljalarga tashlanadi. Bularni ko‘rgan kamonchilar ham o‘ljaga qarab ketadilar, 
natijada mudofaa mavqei ochiq qoladi. Makkaliklarning 200 otliqdan iborat guruhi Hamid Ibn 
Valid boshchiligida musulmon qo‘shinlarining o‘ng qanotini osongina qirib tashlaydi. 
Madinaliklar chekina boshlagan paytda Muhammad boshiga urilgan qilichdan yaralanadi. 
Madinaliklar payg‘ambarni jang maydonidan olib chiqadilar va tog‘ orasiga yashiradilar. Jang 
maydonini aylanib chiqqan Abu Suf’yon musulmonlardan o‘chini olganiga qanoat hosil qilgach, 
ularning iziga tushib ta’qib qilmasdan orqaga, Makkaga qaytadi. 
Musulmonlar tog‘ oralig‘idan chiqib halok bo‘lganlarni yig‘adilar. Payg‘ambarning, ular 
shahid (ya’ni islom dini uchun jang qilib fidoyi bo‘lganlar), shu boisdan yuvish va kafan-lashga 
muhtoj emas, degan hukmi asosida o‘z kiyimlarida dafn qiladilar. Bu keyinchalik aylanadi. 
Musulmonlar shaharga qaytgach, bir necha kun motam tutadilar. Ilk manbalardagi 
ma’lumotlarga ko‘ra, musulmonlardan 70-74 kishi, ular orasida payg‘ambarning eng jangovar 
amakisi Hamza ham shu jangda halok bo‘ldilar. Makkaliklar talofati esa 24 kishidan iborat 
bo‘ldi. 
Uhud jangidagi mag‘lubiyatdan keyin Madinada bir oz kelishmovchilik, payg‘ambarni 
ayblash bo‘lib o‘tadi, ammo umuman Muhammadning obro‘siga putur etmagan. Dushman bilan 
til biriktirgani va payg‘ambar, uning safdoshlariga suiqasd uyushtirgani uchun Banu Nazir 
yahudiy qabilasi bilan urush olib boriladi hamda 625 yilning sentyabrida bu qabila ko‘chirib 
yuboriladi. 
Ularning erlariga musulmonlar ko‘chib kelib joylashadi. Bu vaqtdan keyin musulmonlar 
bilan yahudiylar murosasi yomonlashadi. 
Banu Nazir qabilasi bilan urush bo‘lib turgan vaqtda bir necha musulmon qaerdandir 
ichkilik topib ichishadi va kayf qilib, o‘zaro janjallashadilar. SHu munosabat bilan Qur’onning 
5-Moida surasidagi 90-oyatda aroq va boshqa kayf qiladigan ichkilik harom, deb ko‘rsatilgan. 
SHuni ham aytib o‘tish kerakki, ichkilikni Qur’onda birdaniga harom deyilgan emas. Avval, 
Makka davrida kayf qiladigan ichimlik Xudo bergan rizq (musallas uchun) kunjut, zaytun 
yog‘ini siqib olish kabi Allohning ne’matlaridan deyilgan (12-sura 49-oyat). Madinaga xijrat 
qilingach, oradan ko‘p o‘tmay, maydan ma’lum foyda ham bor, lekin uning foydasidan zarari 
ko‘proq deyilgan (2-sura 219-oyat). Payg‘ambarning yaqin safdosh-laridan biri Amir Ibn Avf 
(Uhud jangidan so‘ng) kayf bilan namozga kirib, Qur’on surasini buzib o‘qiydi. 4-sura 43-
oyatdagi «kayf holatingizda namozga yaqinlashmangiz», degan ko‘rsatma ana shu hodisa bilan 
bog‘liq hisoblanadi. Ichkilikbozlikning musulmonchilikka zid, ahloq-odobga xilof, jamiyatga 
zararli ekanligini yodda saqlamoq darkor, buni bizga Rasulullohimiz aytib ketganlar.
Uhud jangidan keyin Muhammad rahbarligida atroflardagi badaviy arablari 
musulmonlikka dohil qilindi, jamoa mustahkamlandi. Payg‘ambarimiz diniy rahbar, bosh imom 
ham harbiy qo‘mondon (lashkarboshi), ham ma’muriy rahbar sifatida hamma tan olgan buyuk 
shaxsga aylandi. 
Hijratdan keyingi o‘tgan 3 yil ichida huquqiy va ahloqiy munosabatlarni takomillashtirishga 
qator karor va qonunlar kiritiladi va ular keyinchalik islom shariatida mustahkam o‘rin egallaydi. 
Bu qoidalarning asosiy qismi Qur’onning 2-al-Baqara («Sigir») va 4-al-Niso («Ayollar») 
suralarida bayon etilgan.(Qarang: Qur’oni Karim. Alouddin Mansur. «CHo‘lpon».T. 1990 y. 6-
35.54-71-betlar). 2-al-Baqara surasida jumladan, hijratning ikkinchi yilida Makkadagi Ka’ba 


285 
tomon qibla, deb hisoblangan (2-sura, 143-150 oyatlar). Jihod urushlarida (islom dini uchun) 
halok bo‘lgan kishilar shahid deb belgilangan (2 suraning 154-oyati). Musulmonlarga o‘limtik 
go‘shti, qon, to‘ng‘iz go‘shti, Allohdan boshqa (sa-nam)larning nomini tilga olib so‘yilgan 
hayvonlarning go‘shti harom qilingan (2-sura 173-oyat). Qasos olish, o‘lim oldidan o‘z mol-
mulkini vasiyat qilish, ro‘za tutish, haj marosimlarini ijro etish (2-suraning 196-200-oyatlari), 
qurbonlik qilish (2-suraning 196-oyati) haqidagi qoidalar kiritilgan (2-suraning 178-187-
oyatlari). Pora berish va pora olish ta’qiqlangan (2-suraning 188-oyati). Kayf qiladigan ichkilik 
ichish noma’qul deyilgan, maysir (arablar o‘rtasida keng tarqalgan qimor o‘yini) ta’qiqlangan (2-
suraning 219-oyati). Oila-nikoh qoidalari, mahr berish, taloq, uch taloq, erdan ajralgan yoki eri 
o‘lib beva qolgan ayollarning kutish muddatlari (addat-idda), farzandni emizish, otalik-onalik 
huquqi kabi (2-sura 226-243-oyatlar) qoidalar kiritilgan. 
625 yilning oxiri 626 yilning boshlarida vahiy qilingan 4-surada oila, nikoh, vorislik, 
etim-esirlar huquqi kabi 2-suradagi (Uhud, jangidan keyin) masalalar yanada batafsilroq aytib 
o‘tilgan. Mukammal yangi qonun-qoidalar (4-suraning 1-39, 127-130-oyatlar), shuningdek jihod 
urushlarida ishtirok etish, shahidlar va ularning oilalari haqidagi qoidalar vahiy etilgan (4-
suraning 71-104-oyatlari). 
Islom tarixida, sho‘ro islomshunosligida va targ‘ibotga moyil adabiyotlarda ko‘pgina 
munozara, kelishmovchilikka sabab bo‘lgan ko‘p xotin olish (poligamiya) masalasiga alohida 
to‘xtalib o‘tmoq zarur. Bu masalaning tub tarixiy mohiyatini oyatning matnini tahlil qilmasdan 
tushunish qiyin. 4-suradagi 3-oyat «Oyat at-taadud az-zavjot» (ko‘p xotinlilik haqidagi oyat) deb 
nomlangan. Uning arabcha matni quyidagicha: «Va ni xiftum allo tuksitu fi-l-yatomo fankixu mo 
toba lakum minan-nison masno va sulosa va rubo’a, fa in xiftum allo ta’dilu fa-voxidatan av mo 
malakat aymonikum, zolika adno allo ta’ulu», ya’ni «Agar etimlarga nisbatan adolatsizlikdan 
qo‘rqsangiz, u holda o‘zlaringizga yoqqan ayollardan ikkitasini, uchtasini, to‘rttasini 
nikohingizga olingiz. Ularga nisbatan teng bo‘lolmaslikdan qo‘rqsangiz, unda faqat bittasiga, 
yoki o‘z qo‘l ostingizda bo‘lganlarga nikohlaningiz. Bu adolatdan chetlanmaslikka yaqinroq». 
Ma’lumki, Badr va Uhud janglarida, oraliqdagi 10 dan ortiq mayda to‘qnashuvlarda, jami 
180 dan ortiq kishi halok bo‘lgan edi. Ulardan qolgan tul xotinlaru etim bolalarning turmushi va 
ta’minoti masalasi paydo bo‘lgandi. Etimlar va bevalarni boqish, tarbiyalash maqsadida 
to‘rttagacha xotin olishga ruxsat etilgan. Lekin ularga teng qaray olmagan kishi bo‘lsa bitta xotin 
olsin, hatto o‘z cho‘risiga uylansin, deyishning mohiyatida shahvatparastlik emas, balki vujudga 
kelgan murakkab ijtimoiy, huquqiy va ahloqiy muammolarni hal qilish zaruriyati yotadi. 
Bu masalada musulmonlarga ibrat bo‘lish uchun payg‘am-barning o‘zi Uhud jangida 
yaralanib, keyin vafot etgan yaqin safdoshi Abu Salama ibn Abdul Asadning xotini Ulima 
Salamaga 626 yilning mart oyida uylanadi va uning etim qolgan ikki o‘g‘ilchasini o‘z tarbiyasiga 
oladi. 
Feodalizm sharoitida o‘rta asrlar musulmon mamlakat-larida diniy mutaassiblik 
kuchayadi, ilk islomga xos demok-ratik va insonparvarlik g‘oyalarining mazmuni unutiladi, 
boylar va hokimlar uchun etimlarga g‘amxo‘rlik emas, balki shuhratparastlik va shahvatparastlik 
tuyg‘ulari hamda oilaning mol-mulkini ko‘paytirish, o‘z manfaat, huquqlarini kuchaytirish kerak 
edi. Lekin bu mohiyatan ilk islomga xos ahloqiy tamoyillarni qo‘pol buzish bo‘ldi. 
 

Download 5,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   222




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish