O‘zbeкiston respubliкasi

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR

1. 
   Qo‘shma gapning xususiyatlarini bayon qiling
   
2. 
   Qo‘shma gapda MKSH haqida gapiring,
   
3. 
   Qo‘shma gapda NKSH haqida gapiring
   
4. 
   Intonatsiya, grammatik shakl va mazmun mutanosibligi qanday?
   
5. 
   Qo‘shma gapda sintaktik aloqa qanday?
   

QO‘SHMA GAPLAR TASNIFI


Tayanch tushunchalar


tasnif, tasnif asosi, ma’noviy tasnif, struktur tasnif, sintaktik aloqa
[WP_m,WP_m], [WP_m → WP_m], [WP_m ↔ WP_m] bog‘lovchi vosita, ma’nodoshlik va vazifadoshlik, tarkibiy qism, ma’noviy munosabat, funksional munosabat, irreallik


121-§. Qo‘shma gap tasnifi asoslari. Lisoniy birlik serqirra mohiyatli bo‘lganligi bois kamida ikkita paradigmaga kiradi. Shu sababli biror butunlikka kiruvchi lisoniy birlikni kamida ikki tomondan tasniflash mumkin bo‘ladi.
Qo‘shma gap ham lisoniy birlik sifatida murakkab tabiatli bo‘lib, bu murakkablik uning lisoniy sathda tutgan o‘rni, tarkibidagi sodda gapning grammatik shakli va bog‘lovchi vositalari hamda mazmuniy munosabatining rang-barangligi bilan belgilanadi. Shuningdek, qo‘shma gap turlarini xilma-xil asoslarda turlicha tasniflash mumkin bo‘ladi. Tasnif asosining aniqligi va izchil amalga oshirilishi masala mohiyatini oydinlashtirishda juda muhim.
Qo‘shma gapning ma’noviy va struktur tasnifi ko‘p holda o‘zaro farqlanadi.
Formal sintaksis qo‘shma gap tasnifida ko‘p hollarda ularning nutqiy belgi-xususiyati, zohiriy alomatiga tayanadi. Substansial sintaksis tasnifi esa qo‘shma gapning lisoniy mohiyatidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.
Qo‘shma gap, avvalo, sodda va uyushgan gapdan o‘z qurilish usulining boshqachaligi bilan farqlanadi. Demak, umumiy lisoniy mohiyat sifatida gaplar qurilish qolipiga ko‘ra dastlabki tasnifda uchga bo‘linadi. (Tasnifda gaplarning eng kichik qurilish qolipiga tayanamiz).