O‘zbeкiston respubliкasi


Gapning shakllanishida leksik omil



Download 0,83 Mb.
bet312/403
Sana18.02.2022
Hajmi0,83 Mb.
#453705
1   ...   308   309   310   311   312   313   314   315   ...   403
Bog'liq
HO\'AT. 2010. R.Sayfullayeva..

Gapning shakllanishida leksik omil. Fikr tushunchalarsiz bo‘lmagani kabi nutqiy gap asosida ham, avvalo, so‘z yotadi. Zero, gap asosidagi atov birligi – voqelangan leksema. Leksemaning guruhlanishida ham yetakchi omildan biri sifatida ularning sintaktik imkoniyati yotishi bejiz emas. Shu boisdan tilshunoslikda gap bo‘laklari va so‘z munosabati ustuvor masaladan biri. Gap bo‘laklari turli mustaqil so‘z turkumi bilan ifodalanaveradi. Biroq har bir gap bo‘lagi uchun ma’lum bir so‘z turkumi ko‘proq xoslangan bo‘ladi – semantik va grammatik xossalari bilan ma’lum bir gap bo‘lagi vazifasiga mos so‘zlar bor. Masalan, «kesim vazifasida kelish uchun ko‘proq fe’l xoslangan» (I.I.Meshchaninov.) Ega, to‘ldiruvchi vazifasida, asosan, ot va ot vazifasidagi so‘z keladi. Bu so‘z turkumlarining umumiy ma’noviy tabiati va grammatik xususiyati bilan belgilanadi. Masalan, ot turkumi ko‘proq tobe bo‘lak (ega, to‘ldiruvchi, aniqlovchi) vazifasida kelganligi bois tobelovchi vosita bo‘lgan kelishik qo‘shimchalari faqat otga, kesim vazifasida ko‘proq fe’l kelganligi uchun kesimlik shakllari faqat unga xosdek tasavvur uyg‘otadi. Bu turkumlarning qaysidir vazifaga ko‘proq xoslanganligi bilan belgilanadigan «aldamchi» tasavvurlardir.
Aytilganlar asosida shunday xulosaga kelish mumkin: har bir so‘z turkumi muayyan gap bo‘lagi vazifasiga ko‘proq xoslangan bo‘lsa-da, bu vazifada boshqa turkum so‘zlari ham kelaverganligi kabi, ma’lum vazifaga xoslanganlik uni nutqda boshqa mavqe egallashdan mahrum qilmaydi. Shuning uchun ham so‘zning qaysi turkumga xosligini belgilashda uning qaysi gap bo‘lagi vazifasida kelishi nisbiy, barqaror bo‘lmagan asos vazifasini o‘taydi.

Download 0,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   308   309   310   311   312   313   314   315   ...   403




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish