O‘zbеkiston rеspublikаsi

P_m


P₁


P_e
Q_m ^{Q1 Qe Q}
15.1-rasm. Tabiiy monopoliyada narxni muvofiqlashtirish

Lekin, bunday narxni tabiiy monopoliyalarga qo‘llab bo‘lmaydi, chunki bu narxda bir qator ishlab chiqaruvchilar zarar bilan ishlab ishdan chiqadilar. Nima uchun deganda, ishlab chiqaruvchilarning xarajatlari har xil bo‘lgani uchun narxlar ham har xil bo‘ladi.

Rasmdan ko‘rinib turibdiki, ^P_e narx raqobatlashgan bozor narxiga to‘g‘ri keladi va u chekli xarajat bilan o‘rtacha daromad chiziqlari kesishgan nuqta bilan aniqlanadi. Narx davlat tomonidan muvofiqlashtirilmasa, monopolist narxni ^P_m darajada belgilab, ^Q_m miqdorda mahsulot ishlab chiqaradi. Davlat esa narxni barcha uchun o‘rtacha xarajat darajasida (o‘rtacha xarajat chizig‘i bilan daromad chizig‘i kesishgan nuqta) belgilaydi, ya`ni ^P₁ . Bu narxga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish

hajmi ^Q₁ ga teng. ^{P1  AC}
bo‘lishi tabiiy monopolistlarga (uzoq muddatli

raqobatlashgan bozordagi firmalar kabi) normal foyda olish imkonini beradi.
^P₁ narxda ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori optimal hajmdan kichik
^{Q1  Qe } bo‘lsa ham iste’molchilar monopolist narxi tartiblashtirilmagandagiga
qaraganda ^Q_m ^{ Q}₁ ^ ko‘proq mahsulot sotib olish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
O‘rtacha xarajat darajasida o‘rnatiladigan narx P₁ ni “adolatli foyda olishni