O’zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti kafedra: Avtomobil yoʻllarini qurish va ekspluatatsiya qilish Fanning nomi: Avtomobil yoʻllarini ta’mirlash va saqlash texnologiyalari

Mashina markasi qilib KM-500(kamaz) tanlab olamiz ish unumdorligi
quyidagi formula orqali aniqlaymiz.

П_pl=1000*V_P*(b-a)*K_B*K_T=1000*20*(4.5-0.3)*0.75*0.70=44100m²/soat

V_P=20 km/soat ishchi tezlik
b=4.5 mashina tozalaydigan polasa kengligi
a=0.30 m boshqa polasalarga o’tish kengligi
K_B=0.75 K_T=0.70
Bir smenada tozalaydigan mashinalar soni;
П_pl/smena=8*П_pl=8*44100=352800 m²/smena
Tozalanadigan yuzani hisoblash; S_yuza=2000*9=16200 m²
N=S_yuza/П_pl/smena=16200/352800=0.045 ta
FIK; K_FIK=0.045/1=0.045
Ish soati; t=K_FIK*8=0.05*8=0.36 soat

Izlanishlar shuni ko‘rsatadiki qoplama ustki yuzasidagi qor qalinligi 3-5 sm bo‘lganda avtomobillar tezligi 60 km/s gacha kamayadi, qor qalinligi 25 sm dan oshganda deyarli xarakat to‘xtaydi.

Yo‘lni qordan tozalash ishlari maqsadi yo‘l poyidan qorni to‘liq surib tozalab tashlash va avtomobillar xarakatini qulay va xavfsizligini ta’minlashdan iborat bo‘lib, bu ishlar yig‘ishtirilayotgan qor qalinligiga qarab bir qancha turlarga bo‘linadi:

1. 
   Patrulli qor tozalash, qor tozalash tezligi 25-80 km/s , yig‘ishtirilayotgan qor qalinligi 0,30 m gacha.
   
2. 
   Kuchaytirilgan qor tozalash (vallarni yuqotish, qor buron yotqiziqlarini tazalash va kichik qalinlikdagi qor uyumlarini tozalash, katta qalinlikdagi qor uyumlarini tozalash, qor kuchkilaridan tozalash.), qor tozalash tezligi 3-6 km/s , yig‘ishtirilayotgan qor qalinligi 0,30-1,0 m va undan katta.
   

Patrulli qor tozalashda mashinalar uzliksiz xarakatlanish (patrullik qilish) evaziga o‘z xizmat kursatayotgan uchastkasida qor to‘xamaguncha va qordan yo‘lni to‘liq tozalamaguncha davom etadi. Patrulli qor tozalashga qor yog‘ishi boshlangandan kirishiladi. Qorni tez va zudlik bilan tozalash lozim, chunki qor qatlami avtomobillar g‘ildiragi ostida zichlashib «snejniy nakat» xoliga kelishi mumkin. Shunning uchun bu ishda faqat avtomobilli qor tozalagichlardan foydalanamiz.
Qor vallarini tozalashda rotorli qor tozalagichlar ishlatiladi. Uning qor uloqtirgichi yordamida qor vallari yo‘ldan uzoqroqqa uloqtiriladi. Bu ishda qisman avtogreyderlardan xam foydalanishimiz mumkin qaysiki qor valini bir yerga yitsishtirishda.
Qor uyumlarini tozalashda qor tozalagich mashinalar kompleksidan foydalanamiz.

3‑rasm. Qorni tutib qoluvchi qurilmalarning ishlashia‑ uzluksiz; b‑ panjarasimon; I‑ esayotgan shamol yo‘nalishi; II‑ qorning birinchi uyumi; III‑ to‘siqlarni faol ishlash davri tugashi; IV‑ to‘siqlar qor bilan qoplangan va bashqa ishlamaydi.

4– rasm. Qorni tutib qoluvchi devorlar

5– rasm. Qorni tutib qoluvchi devorlar
a - yog‘ochdan, b - yig‘ma keramzitbeton.

Hozirgi kunda sirpanchiqlikka qarshi kurashish uchun amalda mavjud bo‘lgan me’yoiy xujjat MShN 20-2005 “Avtomobil yo‘llarida qishki sirpanchiqlikni bataraf etish ishlai bo‘yicha yo‘riqnoma”si hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi tabiiy-iqlim sharoitidan kelib chiqib, har bir viloyat va tuman yo‘l tashkilotlari uchun unga o‘zgartirishlar kiritishni taqozo etadi.

Harakat jadalligi yuqori bo‘lgan yo‘llarda qishki sirpanchiqlikka qarshi kurash ishlari butun yo‘l uzunligi bo‘yicha olib borilishi kerak.
Avtomobil yo‘lida paydo bo‘lgan sirpanchiq joylarni bartaraf etishning tavsiya etilgan vaqtlari quyida jadvalda keltirilgan:

4-jadval

Xarakat jadalligi, avt/sut	Iqtisodiy jihatdan sipanchiq joylarni birinchi navbatda bartaraf etish, soat
5000 dan ortiq	1 soatdan oshmasligi kerak
5000-1600	2soatdan oshmasligi kerak
1600-600	3soatdan oshmasligi kerak
600-300	4soatdan oshmasligi kerak
300-200	5soatdan oshmasligi kerak
200 dan kam	5soatdan ortiq bo‘lishi mumkin

Qishki sirpanchiqlik yo‘llarda butunlay bartaraf qilguncha, yo‘l xizmat korxonalari DAN organlari bilan kelishgan holda, harakat xavfsizligini ta’minlashlari, jumladan “Sirpanchiq yo‘l”, xavfli joylarda “Quvib o‘tish taqiqlanadi” va tezlikni chegaralovchi yo‘l belgilarini o‘rnatish choralarini ko‘rishlari lozim.