O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti

Chaqiq tosh (shag‘al) ning suv shimuvchanligini aniqlash
Chaqiq tosh (shag‘al) ning suv shimuvchanligi uning suvga to‘yintirilgandan keyingi massasi bilan quritilgandan keyingi massasini solishtirish orqali aniqlanadi.
Kerakli jihozlar: raqamli stol tarozisi, quritish javoni, namunani suvda saqlash uchun idish, metall щetka.
Sinovga tayyorgarlik va uni o‘tkazish tartibi

1. Chaqiq toshning suv shimuvchanligini aniqlash uchun sinalayotgan namuna donalarining yiriklik darajasiga qarab, sinov uchun zarur miqdorda namuna tanlab olinadi. Tanlab olingan namuna tozalanib quritiladi. Shundan so‘ng namuna harorati uy haroratidan farq qilmaydigan suvda 48 soat ivitib qo‘yiladi. Shu muddat o‘tgandan keyin namuna suvdan olinib, yumshoq ho‘l latta bilan artiladi va darhol tarozida tortiladi.

2. Suv shimuvchanlik quyidagi formula orqali aniqlanadi:
,
Bu erda: t — namunaning quruq holatdagi massasi, g;
m₁ — namunaning suvga to‘yintirilgan holatdagi massasi.
Chaqiq tosh (shag‘al) ning fizik-mexanik xossalari Davlatlararo standart GOST 8269.0-97, GOST 8267-93 bo‘yicha aniqlanadi.
Mavzu: Chaqiq tosh (shag‘al) ning donadorlik tarkibi va tarkibidagi yapoloqsimon va ignasimon donalar miqdorini aniqlash
Chaqiq tosh (shag‘al) ning donadorlik tarkibini aniqlash


Chaqiq tosh (shag‘al) ning donadorlik tarkibi - olingan namunalarni standart o‘lchamdagi elaklar to‘plamida elash yo‘li bilan aniqlanadi, GOST 8269.0-97 talablari asosida laboratoriya bajariladi va GOST 8267-93 bo‘yicha tekshiriladi.
Kerakli o‘lchov vositalari va qo‘shimcha jihozlar: Quritish javoni, laborotoriya tarozisi, 0,5(D+d); D; 1,25D; d; 2,5; 1,25; mm o‘lchamdagi elaklar to‘plami (D-Eng katta donalar o‘lchami).
Sinovga tayyorgarlik va uni o‘tkazish tartibi

1. 
   Cinov uchun doimiy vaznigacha quritilgan namuna 3.1-jadval bo‘yicha olinadi.
   

3.1-jadval

Eng katta donalar o‘lchami, D, mm	Namuna og‘irligi, kg
5-10 10-20 20-40 40 dan katta	5,0 10,0 20,0 40,0

2. 
   Olingan namuna qo‘lda yoki mexanik usul yordamida chaqiq tosh (shag‘al) ning eng kichik va eng katta o‘lchamiga qarab tegishli o‘lchamdagi elaklarda elanadi. Elash davomiyligi 1 min elangandagi elakdan o‘tgan qoldiq namuna umumiy vaznining ko‘pi bilan 0,1 % gacha bo‘lgunucha davom ettiriladi. Har bir elakdagi qolgan qoldiqlar tarozida tortib olinadi.
   
3. 
   Har bir elakdagi xususiy qoldiq a_i quyidagi formula bilan aniqlanadi:
   

,
-elakda qolgan qoldiq massasi, g
-namunaning umumiy massasi, g
Olingan natijalar davlatlararo standart GOST 8267-93 talabi bo‘lgan 3.2-jadval bilan solishtiriladi. Solishtirish natijasiga ko‘ra chaqiqtosh (shag‘al) ning yaroqliligi yoki yaroqsizligi aniqlanadi.
3.2-jadval

Nazorat elaklar o‘lchami	d	0,5(d+D)	D	1,25D
Elakdagi to‘liq qoldiq, og‘irlik bo‘yicha %	90 – 100	30 - 60	10 gacha	0,5 gacha