O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti

Beton tarkibini hisoblash
Taxminiy S/S nisbatini quyidagi formula bo‘yicha hisoblash lozim:
- og‘ir beton standarti bo‘yicha me’yorlangan havo biriktirilgan beton uchun
;

- havo biriktirilmagan beton uchun

bu erdagi R_{s –} sementning sinov orqali topilgan yoki portlandsement va shlakli portlandsementning tegishli markasi uchun GOST bo‘yicha qabul qilingan egilib cho‘zilishdagi mustahkamlik markasi.
R_b – betonning egilib cho‘zilishidagi mustahkamlik bo‘yicha markasi.
Betonning suvgv ehtiyojini kamaytirish uchun yoyiltiruvchi va havoni jalb qiluvchi YuFM qo‘shimchalari bilan birga tabiiy va maydalangan qumlar yirikligini ishlatish kerak.
Sement miqdori quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
S=S:S/S,
Bu erda: S – suv miqdori, kg/m³;
s – sement miqdori, kg/m³.
Suvning taxminiy miqdorini 150-165 kg atrofida belgilash kerak.
Yirik to‘ldiruvchi yani chaqiq tosh(shag‘al)ning miqdori quyidagi formula bilan aniqlanishi lozim:

Bu erda: Ch – 1m³ betondagi yirik tuldiruvchining miqdori, kg,
K_s – surilish koeffitsienti, beton uning eng kichik qiytmatini qumning yirikligiga qarab 1,7-1,9 oralig‘ida belgilash va keyinchalik sinov orqali aniqlik kiritilishi zarur;
V_g‘ov – yirik to‘ldiruvchining nisbiy o‘lcham ko‘rinishidagi me’yoriy to‘kilgan holatidagi bo‘shliq, keyingi formuladan topilishi lozim:

Bu erda: _t– yirik to‘ldiruvchining to‘kma zichligi, kg/dm³;
_x– yirik to‘ldiriuvchining haqiqiy zichligi, GOST 8269 bo‘yicha aniqlanadi kg/dm³,
qurilish ishlari uchun tabiiy toshdan oilngan chaqiq tosh, shag‘al va shag‘al chaqiq toshini me’yor talablari bo‘yicha sinab aniqlanadi.
Chaqiq toshning qorishmadagi eng kichik surilish koeffitsienti K_s qumning yirikligiga qarab quyidagicha qabul qilinishi lozim:
- yiriklik moduli 1,5-2 bo‘lgan qumlar uchun – 1,7;
- yiriklik moduli 2 – 2,5 bo‘lgan o‘rtacha qumlar uchun – 1,8;
- yiriklik moduli 2,5 dan katta bo‘lgan yirik qumlar uchun – 1,9.
Bir xil miqdordagi suv va S/S nisbatidagi namunaviy beton qorishmasining surilish koeffitsientiga qarab aniqlangan konus cho‘kishi va quyuqlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha grafik chizib, topilgan surilish koeffitsientining mumkin bo‘lgan eng katta qiymatiga sinov orqali aniqlik kiritishga ruxsat etiladi. Surilish koeffitsientining eng katta qiymati yoyiluvchanlik va quyuqlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha eng kichik surilish koeffitsientli beton qorishmasinikidan unchalik ko‘p farq qilmaydigan grafikdagi surilish koeffitsientiga mos keladi. Surilish koeffitsientining eng katta qiymati kichiginikidan 0,2-0,3 ga oshmasligi kerak.
Qumning sarfi quyidagi formula bilan aniqlanishi lozim:

Q=

Bu erda: s-1m3 betondagi sement miqdori, kg
V_x- og‘ir beton standarti bo‘yicha 1 m³ betondagi biriktirilgan havo hajmi, (og‘ir beton GOST 26633-2012 ning talabi bo‘yicha 1 m³ betonda biriktirilgan havo hajmi 50 l/m³ ga teng).
, , – ayni tartibdagi sement, chaqiqtosh va qumning zichligi, kg/m³
Beton tarkibini hisoblashda kerakli miqdordagi xavoni biriktirish uchun sement og‘irligining 0,01-0,02% da quruq modda hisobidagi SNV (havoni jalb qiluvchi qatron).
Turidagi qo‘shimchani va sement og‘irligining 0,2% da quruq modda xisobidagi SDB (sulfat-drojjali brajka) qo‘shimchasini ishlatish kerak.
Betoning og‘irligi bo‘yicha nominal tarkibi qo‘yidagi formuladan aniqlanishi lozim: