O’zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti

Ikkita qisqa tutashuv usuli

Rel’sli zanjirlarning oziqalntiruvchi uchidan l va 2l masofada (yaxshisi RZning o’rtasida va oxirida) ketma-ket kichik qarshilikli maxsus shunti o’rnatiladi, shunda U _KZe, I _KZe, U _KZ2e, I _KZ2e qiymatlari o’lchanadi. Hisoblash formulalarni chiqarish uchun o’zgarmas tokli rel’sli zanjirning umumiy tenglamadan foydalanamiz:
^{Uн  Uк chl  I к Rв shl}



I

_ н
 U ¹

R

к
в


shl  I


_к chl

^l , masofada qisqa tutashuv bo’lganida oladi.
^{Uк  0} , unda tenglama quyidagi ko’rinishni

^{U н  I к Rв shl}

I

 I

 н к
chl

Bunda rel’s zanjirining ^l , masofadagi qisqa tutashuvligida quyidagicha bo’ladi:

_{Z } ^Uкзl
 ^{Rв shl}  R thl

кзl
^I кзl
chl ^в

Xuddi shu singari rel’s zanjiring qarshiligini topamiz:
^2l masofada bo’lgan qisqa tutashuvligida kirish

_{Z } ^Uкз 2l
 ^{Rв sh2l}  R th2l

кз 2l


th2l 
^I кз 2l
2thl
ch2l ^в


_{Z } R_в 2thl _


^2Zкзl

1  th ²l
bo’lgani uchun
кз 2l
1  th ²l
1  th ²l _.

 ² 
th ²l  ^2Zкзl  1
_th ²_{l } ^2Zкзl ^{ Z}кз 2l

Bundan ko’rinib turibdiki
thl 
^2Zкзl
 Z_{кз 2l} 1  th l _;
^Zкз 2l _;
^Zкз 2l _;

.
To’lqin qarshiligi miqdorini


^Zкзl

ifodasidan qosil qilamiz

_{R } ^Zкзl ^в thl

arcthl
qiymatini aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin:

arcthx  ¹ ln ^{x  1
2 x  1} . Birlamchi parametrlari

r_p  R_в


(Ом / км) ; r_б
 R_в

(Ом  км)

2-rasm. Ikkita QT usulidagi o’lchash sxemasi.

BESHINCHI AMALIY MASHG’ULOT

MASHG’ULOT MAVZUSI
Argumentlarni o’lchash talab etilmaydigan usul

MASHG’ULOT MAQSADI:

Argumentlarni o’lchash talab etilmaydigan usul bilan o’zgaruvchan tokli rels zanjirining parametorlarini o’lchash hamda malumotlarni jadvalga qayd etish.

5. - masala

Taklif qilingan usul bo’yicha uzgaruvchan tok rel’sli zanjirda o’lchash usullarini ta’riflang.

Bu usulga tavsif bering va qo’llanish doirasini kursating. Zarur hisob-kitob formulalarini keltiring.
Qo’llaniladigan o’lchash apparaturasini ta’riflang va unga qo’yiladigan tadablarni ko’rsating.
O’zgaruvchan tok rel’s zanjirining birlamchi parametrlarini 5– jadvallarda keltirilgan dastlabki ma’lumotlardan foydalanib, aniqlab bering.

5-jadval. Argumentlarini o’lchash talab etmaydigan usul

Vazifa variant i	Rel’sli zanjir uzunligi , 1 km	Salt yurishda rel’sl zanjiri boshida kuchlanis h	Salt yurishda rel’sl zanjiri boshidag i tok	Qisqa tutashishd a Rejimida rel’s zanjiri boshida kuchlanish 𝒌	Qisqa tutashishd a Rejimida rel’s zanjiri boshida kuchlanish 𝒌	Salt yurishda rel’sl zanjiri oxiridagi kuchlanis h
1	1,8	4,7	2,42	3,6	2,93	3,2
2	1,6	4,6	2.2	3.6	2,22	3,7
3	1,7	4,7	2.3	3.7	2,23	7,7
4	1,8	4,8	2.1	3.3	2,24	8,7
5	1,9	4,9	2.4	3.8	2,26	9,7

6	1,3	4,5	2.6	3.9	2,28	1,7
7	1,4	4.1	2.7	3.5	2,29	2,7
8	1,6	4,2	2.8	3.6	2,32	3,7
9	1,9	4,3	2.9	3.4	2,33	4,7
10	1,1	4,4	2.2	3.5	2,34	5,7
11	1,2	5.5	2.3	3.9	2,36	7,7
12	1,4	5,1	2.1	3.6	2,38	8,7
13	1,5	5,2	2.4	3.5	2,39	9,7
14	1,65	5,5	2.6	3.4	2,42	6,7
15	1,75	6,5	2.7	3.8	2,43	5,7
16	1,88	7,5	2.8	3.3	2,44	3,7
17	1,95	8,5	2.9	3.7	2,46	5,7
18	1,35	9,5	2.2	3.6	2,48	6,7
19	1,45	1,5	2.3	3.3	2,49	5,7
20	1,2	2,5	2.1	3.2	2,52	7,7
21	1,72	3,5	2.4	3.9	2,53	4,7
22	1,88	4,5	2.6	3.8	2,54	3,7
23	1,95	5,9	2.7	3.7	2,56	2,7
24	1,36	4,8	2.8	3.5	2,58	1,7

Tok va kuchlanishlar orasidagi fazali burchakni o’lchaydigan asboblar yo’q bo’lsa, rel’sli zanjirda birlamchi parametrlarni SYU va QT rejimlaridagi kirish qarshiliklar modulidan aniqlash mumkin. Bu holatda birlamyai parametrlarni hisobida ballast sig’imini tashkil etuvchi inobatga olmasligi bo’ladi. O’lchovlar natijasida SYU rejimida rel’sli zanjir boshida tok va kuchlanish U_xx, I_xx hosil qilamiz va rel’sli zanjir oxirida U_kx kuchlanish hamda QT rejimida rel’sli zanjir boshida tok va kuchlanish U _KZ, I _KZ hosil qilamiz (1-rasm). Ma’lum bo’lishicha,



1-rasm. Ikkita vol’tmetr va bitta apmermetr usuli.

Ushbu tenglamalarni sos2^l va ch2^l quyidagiga ega bo’lamiz:
ga nisbatan yechimini hisoblab chiqamiz va

U ² I ²Z Z

2

2
_{cos 2l } xx _ xx xx кз
^Uкх ^Uкх
U ² I ²Z Z

2

2
_{сh2l } xx _ xx xx кз
^Uкх ^Uкх
U_xx/I_xx=Z_xx ni inobatga olib tenglamalar quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:

U
_{ U }2  _Z  _{ U }2  _Z 

U




cos 2l  ^_ ^{хх }_ ^1 
кз _
Z 
сh2l  ^_ ^{хх }_ ^1 
кз _
Z 

 кх  _
хх _
 кх  _
хх _

_{l va} .l
qiymatlari jadval bo’yicha aniqlanadi va unda:

l l  jl  l e ^j Z  Z e ^j2
r_б 
^Zв ; Z 
_ в
^Zкз

_; p в _;

_р  2arctg _
Ko’rsatilgan usul bilan birlamchi parametrlarni topishning aniqlik ko’rsatkichlari rel’sli zanjirni o’z so’nishiga bog’liq. Rel’sli zanjirni o’z so’nishi 0,6-1,7 Nep (5-14dB) atrofida bo’lganda, yanada aniqroq, ya’ni xatosi kam bo’ladi.