O'zbekiston respublikasi temir yo'llarda yuk va yo'lovchilar tashish xavfsizligini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

 

Manyovrlarni amalga oshirish 

 

196.  Stansiya  yo’llaridagi  manyovrlar  faqat  bir  xodim,  ya’ni  stansiya  navbatchisi, 

manyovrlar  dispetcheri,  saralash  tepaligi  yoki  park  navbatchisi,  dispetcherlik 

markazlashtirish  bilan  jihozlangan  uchastkalarda  esa  -  poezd  dispetcherining 

ko’rsatmasiga  binoan  amalga  oshirilishi  shart.  Manyovrlarni  boshqarish  bo’yicha 

vazifalarning taqsimlanishi stansiyaning texnikaviy-boshqaruv aktida ko’rsatiladi. 

197.

  Manyovr  ishlarida  ko’rsatmalarni  uzatishning  asosiy  vositasi  sifatida  radio  aloqa, 

zarur hollarda esa ikki tomonlama park aloqasi qurilmalari ishlatilishi lozim. 

Manyovr ishlarida qo’l signal asboblari bilan signal berishga ruxsat etiladi. 

198.

 Manyovrlarni amalga oshirayotgan lokomotiv mashinistiga, manyovrlar rahbarining 

ko’rsatmasini  shaxsan,  radio  aloqa,  ikki  tomonlama  park  aloqasi  qurilmalari  orqali  yoki  qo’l 

signal  asboblari  bilan  berilgan  signalini  qabul  qilmasdan  turib,  lokomotivni  harakatga  keltirish 

taqiqlanadi.  Manyovrlar  rahbarining  ko’rsatmasi  yoki  signalidan  tashqari,  markazlashtirilgan 

manyovr  marshrutlarining  strelkalariga  chiqish  oldidan  mashinist  manyovr  svetoforining  ruxsat 

ko’rsatmasi mavjudligiga ishonch hosil qilishi, markazlashtirilmagan strelkalarga chiqish oldidan 

strelka  posti  navbatchisidan  strelkalarning  manyovr  harakatlarga  tayyorligi  to’g’risida  signal 

yoki axborot (shaxsan, radio aloqa, ikki tomonlama park aloqasi qurilmalari) orqali qabul qilishi 

lozim. Manyovr svetoforlari mavjud bo’lmagan hollarda, markazlashtirilgan strelkalarga chiqish 

---

46 

 

oldidan,  mashinist  strelkalarning  manyovr  harakatlariga  tayyorligi  to’g’risida  stansiya 

navbatchisidan (shaxsan, radio aloqa, ikki tomonlama park aloqasi qurilmalari  yoki manyovrlar 

rahbari orqali uzatilgan) axborot qabul qilishi lozim. 

Strelka  va  signallar  elektr  markazlashtirilgan  stansiyalarda,  strelkalarni  markaziy 

boshqaruvdan  mahalliysiga  topshirilgan  hollarda,  strelkalarga  ularni  o’tkazish  vazifasi 

yuklatilgan xodimning ko’rsatmasi yoki signaliga binoan chiqishga ruxsat etiladi. 

Manyovr  ishlarida  radio  aloqa  va  ikki  tomonlama  park  aloqasi  qurilmalaridan 

foydalanishning  asosiy  qoidalari  poezdlar  harakati  va  manyovr  ishlari  bo’yicha  Yo’riqnomada 

ko’rsatilgan. 

199.

 Manyovrlar quyida keltirilgandan ortiq bo’lmagan tezlikda amalga oshiriladi: 

-  60  km/soat  -  bo’sh  yo’llardan  alohida  lokomotivlar  va  ortiga  avtotormozlari  ishga 

tushirilgan va sinalgan vagonlar ulangan lokomotivlar harakatlanganda; 

- 40 km/soat - bo’sh yo’llardan ortiga vagonlar ulangan lokomotivlar harakatlanganda; 

-  25  km/soat  -  bo’sh  yo’llardan  vagonlarni  oldiga  ulab,  shuningdek,  tiklash  va  o’t 

o’chirish poezdlari harakatlanganda; 

- 15 km/soat - odamlar bilan band bo’lgan, shuningdek, 4-, 5- va 6-darajali yon va pastki 

nogabarit yuklar ortilgan vagonlar harakatlanganda; 

5  km/soat  -  manyovrlar  turtkilar  bilan  amalga  oshirilganda,  tepacha  osti  parkida 

vagonlarning bir ulanmasi ikkinchi ulanmaga yaqinlashganida; 

3 km/soat - lokomotiv (vagonlar bilan yoki yakka) vagonlarga yaqinlashganda. 

Harakat  tarkibining  vagon  tarozisida  harakat  tezligi,  tarozining  tuzilishiga  bog’liq 

ravishda, stansiyaning texnikaviy-boshqaruv aktida belgilanadi. 

Saralash  tepachalarida  tepacha  svetoforlarining  turli  signallarida  vagonlarni  tarqatish 

tezligi,  shuningdek,  harakat  tarkibining  xavfsiz  harakati  va  butligini  ta’minlaydigan  shartlar, 

tepachalarning  texnikaviy  jihozlanganligi  va  mahalliy  sharoitlardan  kelib  chiqib,  DATK 

boshqaruvi raisi tomonidan o‘rnatiladi. 

Yuklar, refrijerator vagonlar va seksiyalarni tashish qoidalariga asosan alohida toifadagi 

yuklar  ortilgan  vagonlar  turtki  bilan  manyovr  qilish  va  saralash  tepachalaridan  tarqatish, 

poezdlar harakati va manyovr ishlari bo’yicha Yo’riqnomada belgilangan tartibga muvofiq, o’ta 

ehtiyotkorlik bilan amalga oshirilishi lozim. 

200.

  Asosiy  yo’llarda  yoki  ularni  kesib  o’tib,  shuningdek,  chiqish  strelkalaridan  

tashqarida manyovrlar bajarish, har bir alohida holatda manyovrlar amalga oshirilayotgan yo’llar 

va  strelkalarni  kirishni  to’suvchi  tegishli  kirish  svetoforlarining  yopiq  holatida,  stansiya 

navbatchisining ruxsati bilan amalga oshirilishi mumkin. 

Poezdlar  dispetcheri  va  qo’shni  stansiya  navbatchisining  roziligisiz  va  mashinistga 

berilgan  tegishli  ruxsatnomasiz  tarkibni  stansiya  chegarasidan  peregonlardagi  bir  yo’lli  va 

noto’g’ri yo’ldan ikki yo’lli uchastkalarga chiqib manyovr qilishi taqiqlanadi. Tarkibni stansiya 

chegarasidan  to’g’ri  yo’l  bo’ylab  ikki  yo’lli  uchastkalarga  chiqib  manyovrlar  qilishiga,  poezd 

dispetcherining roziligi bilan, stansiya navbatchisining og’zaki ruxsati bo’yicha ruxsat etiladi. 

Kirish  svetoforining  machtasida  stansiyaning  o’qi  tomonda  joylashtirilgan  maxsus 

manyovr  svetofori  mavjud  stansiyalarda  manyovr  qilayotgan  tarkibning  stansiya  chegarasidan 

chiqishi ushbu svetoforning signali bilan amalga oshiriladi. 

201. 

Harakat  tarkibining  peregonga  ketib  qolish  xavfi  mavjud  qiyalikda  joylashgan 

stansiya  yo’llaridagi  manyovrlar,  lokomotivni  qiyalik  tomondan  qo’yib,  vagonlarning 

avtotormozlari ishga tushirilib va sinab ko’rilgandan so’ng amalga oshiriladi. 

Lokomotivni  qiyalik  tomondan  qo’yish  imkoniyati  bo’lmagan  hollarda  ushbu  yo’llarda 

manyovrlar  tisarish  usuli  bilan  amalga  oshiriladi,  bunda  vagonlarning  avtotormozlari  ishga 

tushirilgan  va  sinab  ko’rilgan  bo’lishi  lozim.  Bunday  yo’llarga  ega  stansiyalarda  harakat 

xavfsizligini ta’minlab manyovrlarni amalga oshirish tartibi poezdlar harakati va manyovr ishlar 

bo’yicha Yo’riqnoma bilan belgilanib, stansiyaning texnikaviy-boshqaruv aktida ko’rsatiladi. 

---

47 

 

202.

  Vagonlarni  saralash  uchun  tepacha  qurilmalari  mavjud  stansiyalarda  manyovrlar 

DATK mintaqaviy temir  yo’l uzelining boshlig’i tasdiqlagan  yo’riqnomalarga muvofiq amalga 

oshirilishi lozim. 

(202  band  birinchi  xatboshi  "O'zdavtemiryo'lnazorat"  DI  boshlig'ining  2003  yil  27 

yanvar 1/6-7-02 son ko'rsatmasiga muvofiq o'zgartirildi).

 

Quyidagi vagonlarni turtki bilan manyovr qilish va tepachadan tarqatish taqiqlanadi: 

odamlar bo’lgan vagonlar, ammo yuklarni kuzatib boruvchi yo’l kuzatuvchilar (guruhlar) 

bo’lgan vagonlar bundan mustasno; 

yuklarni tashish Qoidalariga muvofiq alohida toifadagi yuklar ortilgan vagonlar; 

4-,  5-,  6-darajadagi  yon  va  pastki  nogabaritlik,  3-darajadagi  yuqori  nogabaritlik  yuklar 

ortilgan platforma va yarim vagonlar, yuk ortilgan transportyorlar; 

ishlamayotgan  lokomotivlar,  motor  vagonli  harakat  tarkibi,  refrijerator  poezd  tarkiblari, 

yo’lovchi vagogonlar, temir yo’lda harakatlanadigan kranlar; 

"Tepachadan tushirilmasin" yozuvi bor vagonlar va maxsus harakat tarkiblari. 

Yuqorida ko’rsatilgan harakat tarkiblari saralash tepaligi orqali faqat manyovr lokomotivi 

bilan o’tkazilishi mumkin. 

203.

  Saralash  tepachalaridan quyidagilarni o’tkazish  taqiqlanadi: 12 va undan ortiq  o’qi 

bor  yuk  ortilgan  bo’sh  transportyorlar;  ulanmada  bir  yoki  ikkita  oraliq  platforma  mavjud 

bo’lganida  yuk  ko’tarish  qobiliyati  120  tonna  bo’lgan  ulanma  turidagi  yuk  ortilgan 

transportyorlar; "Tepachadan o’tkazilmasin" yozuviga ega harakat tarkibi. 

204.

 Stansiya yo’llaridagi harakat tarkibi chegara ustunchalari bilan belgilangan chegara 

ichida joylashtirilishi lozim. 

Stansiya  yo’llarida  lokomotivsiz  turgan  poezd  tarkiblari,  vagonlar  va  maxsus  harakat 

tarkiblari  o’z-o’zidan  ketib  qolishidan  tormoz  boshmoqlari,  qo’l  tormozlari  yoki  DATK 

tomonidan belgilangan boshqa mahkamlash vositalari bilan ishonchli mahkamlanishi lozim. 

Vagon va tarkiblarni mahkamlash tartibi  poezdlar harakati va manyovr ishlari  bo’yicha 

Yo’riqnomada  belgilanib,  mahalliy  sharoitlarni  hisobga  olgan  holda  stansiyaning  texnikaviy-

boshqaruv aktida ko’rsatiladi. 

Stansiya yo’llaridagi yuk operasiyalarida band bo’lmagan, tozalashda, dezinfeksiyada va 

ta’mirda bo’lmagan vagonlarning eshiklari yopiq bo’lishi kerak. 

205.

 Yuklarni tashish  yo’riqnomasiga muvofiq o’ta ehtiyotkorlikni talab etuvchi alohida 

toifadagi  yuklar  ortilgan  vagonlar,  manyovrlar  bajarilayotgan  paytda  qattiq  yonilg’ida 

ishlaydigan parovozdan kamida bitta xavfsiz yuk yoki bo’sh vagon bilan to’silgan bo’lishi lozim. 

Xavfli  yuki  bo’lgan  vagonlar  hamda  suyultirilgan  gazli  sisternalar  stansiyalarda 

poezdlardan alohida turganlarida, saralash parklari yo’llarida to’planayotganlari bundan istisno, 

maxsus  yo’llarda  joylashtirilishi  lozim.  Bunday  vagonlar  ulangan,  ketib  qolmasligi  uchun 

mahkamlangan hamda ko’chma to’xtash signallari bilan to’silgan bo’lishi kerak. 

Bunday  vagonlar  turgan  yo’lga  olib  boruvchi  strelkalar  ushbu  yo’lga  kirishga  imkon 

bermaydigan qilib o’rnatiladi. 

Xavfli yuki bo’lgan vagonlar hamda quyultirilgan gazli sisternalar saralash parklarining 

yo’llarida  to’planayotganda,  poezdlar  harakati  va  manyovr  ishlari  bo’yicha  Yo’riqnomada 

belgilangan alohida extiyot choralari ko’rilishi shart.