O’zbеkiston rеspublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

YUrak (cor)
oldingi ko‘ks oralig‘ining pastki sohasini egallab turadi. Uning 
ko‘p qismi ko‘krak qafasining chap tomonida, kam qismi – o‘ng tomonida 
joylashadi. YUrakning asosi o‘ngga va orqaga, cho‘qqisi – o‘ng qorincha bilan chap 
qorinchaning biroz qismini o‘z ichiga oladi. Bu yuza to‘sh suyagiga va 
qovurg‘alarning tog‘ay yuzasiga tegib turib, ulardan qovurg‘a mediastinal plevra 
bo‘shliqlari hamda o‘pkalar bilan ajralib turadi. YUrakning yonbosh yuzalari 
o‘pkalarga qaragan bo‘ladi. Pastki yuzasi perikardning asosida bo‘lib, u orqali 
diafragma pay qismi bilan birlashgan bo‘ladi. Uning bu yuzasini o‘ng va chap 
qorinchalar bilan o‘ng bo‘lmacha tashkil qiladi. 
YUrakning o‘ng chegarasi yuqori kovak vena bilan o‘ng bo‘lmacha tashkil 
qilib, bu chegara yoysimon shaklda, uchinchi qovurg‘a tog‘ayining yuqori 
qirrasidan, beshinchi qovurg‘a tog‘ayining pastki qirrasigacha to‘sh oldi chegarasiga 
2-2,5 sm etmasdan o‘tadi. Pastki chegarasini o‘ng qorinchaning cheti bilan chap 
qorinchaning ozgina qismi tashkil qilib, bu chegara 5- qovurg‘a tog‘ayining pastki 
qirrasidan biroz chapga va pastga qarab o‘tib to‘sh suyagi oldi va o‘rta o‘mrov 
chiziqlarining o‘rtasida 5-qovurg‘agacha boradi. YUrakning chap chegarasini, aorta 
yoyi, o‘pka stvoli, chap yurak quloqchasi va chap qorinchalar hosil qiladi. Bu 
chegara to‘sh suyagining chap qirrasidan 2 sm tashqarida 2-qovurg‘alararo 
oralig‘idan boshlanib, pastga va tashqariga qarab yurib, 5-qovurg‘a ro‘parasida o‘rta 
o‘mrov chizig‘iga 1,5 – 2 sm etmasdan tugaydi. YUrak yuqoriga ko‘tariluvchi 
aortadan chiquvchi 2ta o‘ng va chap yurak toj arteriyalari bilan qon bilan 
ta’minlanadi. 
YUrakning chap toj tomiri sinusdan chiqqan zahotiyoq oldingi qorinchalararo 
va aylanib o‘tuvchi tarmoqlarga bo‘linadi. Bu tarmoqlarning birinchisi yurakning 

---

oldingi sohasi bo‘ylab, to uning cho‘qqisigacha boradi. Bunda u oldingi tik 
egatchada yotadi. Ikkinchi tarmoq bo‘lsa yurakning orqa sohasiga uning chap 
bo‘lmachasi bilan qorinchalari orasidagi egatcha orqali o‘tadi, o‘ng toj arteriyaning 
qorinchalararo orqa tarmog‘i bilan anastomoz hosil qiladi. CHap toj arteriya chap 
bo‘lmachani, qorinchalararo to‘siqni va chap qorinchani qon bilan ta’minlaydi. 
YUrakning eng katta venoz stvollaridan bittasi uning katta venasidar. U yurak 
cho‘qqisining oldingi yuzasidan boshlanib oldingi tik egat ichidan, chap toj 
arteriyaning oldingi qorinchalararo tarmog‘i bilan birga ko‘tariladi, so‘ngra chapga 
aylanib, o‘tuvchi egatga o‘tib, yurakning orqa sohasidagi toj bo‘shliqqa quyiladi.
YUrakning toj sinusi yurakning orqa yuzasida chap bo‘lmachadan chap 
qorincha oralig‘ida joylashgan toj egatchada joylashadi. Bu keng kanal pastki kovak 
vena yopqichi bilan burmachalararo to‘siqlar orasida o‘ng bo‘lmachaga ochiladi. 
YUrak asosan yurak o‘pka chigalini hosil qiluvchi adashgan nerv bilan simpatik 
nerv tolalari bilan innervatsiya qilinadi. YUrakda to‘rtta: endokard, miokard va 
epikard ichida hamda epikard ostida joylashgan limfa chigallari bo‘lib, limfa 
suyuqligi subepikardial limfa yo‘llariga quyiladi. U erdan esa olib chiquvchi yo‘llar 
orq 
li kekirdak bronxial limfa tugunlariga yoki aorta yoyining oldida joylashgan 
oldingi ko‘ks oralig‘ining limfa tugunlariga quyiladi.