O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi

 
17-MA`RUZA. FARMAKOGNOZIYA FANI VA UNING FARMATSEVTIKA 
SOHASIDAGI O‟RNI 
 
Ma'ruza rejasi
: 
1. Farmakognoziya fani to‘g‘rsida tushuncha.
2. Farmakognoziya fanining maqsadi va vazifalari. 
3. Farmakognoziya fanini rivojlanishi. 
Tayanch so`z va iboralar:
Farmakognoziya fani, dorivor o‟simliklar, dorivor o‟simlik 
mahsulotlari, ofitsinal mahsulot, noofitsinal mahsulot, chinlik, makroskopik tahlil, mikroskopik 
tahlil, sifat reaktsiya, mikrokimyoviy reaktsiya, birlamchi sintezlangan moddalar (birlamchi 
metabolitlar), ikkilamchi sintezlangan moddalar (ikkilamchi metabolitlar), asosiy ta'sir qiluvchi 
moddalar, asosiy ta'sir qiluvchi moddalari bilan uchraydigan moddalar, ballast moddalar
 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yil 20 apreldagi ―Dorivor o`simliklar 
asosidagi dori vositalarini va biologik faol qo‘shimchslarini mahalliy korxonalarda ishlab 
chiqarishni rivojlantirish chora tadbirlari to‘g‘risida‖gi 32-sonli yig‘ilish bayonida belgilangan 
vazifalarni ijrosini taminlash borasida respublikamizda dorivor o‘simliklar sohasidagi izlanishlar va 
isloxatlarga alohida e'tibor berilmoqda. Shuning uchun xozirgi kunda maxalliy o‘simlik 
mahsulotlari asosida dori vositalarini ishlab chiqish va tibbiyot amaliyotiga tatbiq etish 
farmatsevtika sohasini ustivor vazifarardan bir hisoblanadi. Farmakognoziya fani aynan dorivor 
o`simliklar, o`simlik mahsulotlari, qisman xayvonlardan olinadigan mahsulotlar hamda shu dorivor 
mahsulotlarni biologik faol moddalari va ularni tahlilini o`rganadigan fandir. Farmakognoziya fani 
mutaxasislovchi fan sifatida bo`lajak farmatsevtlarga ularning ish faoliyati uchun zarur bo`lgan 
bilimlarni berib, ulardan tabiatda o`suvchi dorivor o`simliklarni topish va aniqlay olishni, dorivor 

---

69 
o`simlik mahsulotlarini yig`ish vaqti, quritish va saqlashning tejamli usullarini bilish hamda 
mahsulotlarni farmakognostik tahlilining turli usullaridan foydalanib tahlil qila bilishni talab etadi.
Farmakognoziya grekcha Rnarmacon - zahar, dori, gnosis - bilim so‘zidan olingan bo‘lib, asosan 
dorivor o‘simliklardan, qisman hayvonlardan olinadigan dorivor mahsulotlarni o‘rgatadigan fandir. 
Farmakognoziya tibbiyot fani bilan uzviy bog‘langan bo‘lib, insoniyat taraqqiyotida, uning 
salomatligini saqlash, mustahkamlashda katta ahamiyatga ega bo‘lgan bo‘lib, 19 asrda boshqa 
fanlardan alohida fan bo‘lib ajralib chiqqandir. Shundan keyin bu juda tezlikda rivojlana boshladi 
va bu sohada dunyoga mashhur qator olimlar etishib chiqdilar.