O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi

 
№ 
Sinflar va 
kichik sinflar
 
1 - guruh
 
(
ichish uchun
)
 
2 –
guruh
 
(
in'ekciya, yuvish 
va inplantaciya 
uchun
) 
3 – 
guruh
 
(ingalyaciya 
uchun) 
 
4 –
guruh
 
(
tana bo'shliq-
lariga
)
 
5 – 
guruh
(teri orasiga, 
ko'z shilliq 
qavatiga va 
yaralar 
yuzasiga
)
 
1 
Kukunlar, 
o'simlik 
yig‘malari 
Dozalarga 
bo'lingan 
va 
bo'linmagan 
kukunlar 
Flakonlardagi 
liofilizaciyalan-
gan kukunlar 
Mikrokristallik 
kukunlar 
Mikrokristallik 
insuflyator 
kukunlar 
Prisipkalar, 
upalar 

---

57 
2 
Tabletkalar: - 
tabletkalar 
- 
drajelar 
- 
granulalar 
Oddiy 
tabletkalar, 
qobiqli 
tabletkalar, 
ta'siri 
uzaytirilgan 
tabletkalar, 
briketlar, 
drajelar, eritish 
uchun 
granulalar 
Inplantaciya 
uchun 
tabletkalar 
Mikrogranulala
r 
Til 
ostiga,
tomoqni 
chayish uchun, 
vaginal 
tabletkalar 
Yaralar 
uchun 
gidrofillanga
n granulalar 
3 
Kapsulalar: 
- 
qattiq 
- 
yumshoq 
- 
mikrokapsulala
r - liposomalar 
- pelletlar 
Oddiy 
kapsulalar,
tubatinalar, 
spansulalar, 
medulalar, 
tabletkalar, 
tortmalar 
Silikonli 
mikrokapsulalar
, mikrosferalar, 
gemosomalar
Turboingolyato
r-lar 
(intal 
tipida) 
Til 
ostiga,
rektal, vaginal 
Mazlarga 
qo'shish 
uchun 
4 
Suyuqliklar: - 
eritmalar 
- 
suspenziyalar - 
emulsiyalar 
To'yingan 
eritmalar, 
kolloid 
eritmalar, ichish 
uchun 
mo'ljallangan 
ampuladagi 
eritmalar, 
fitokimyoviy 
preparatlar, 
limonadlar, 
qiyomlar 
Ampula 
va 
flakonlardagi 
infuzion 
eritmalar, 
shpris-tyubiklar, 
mikrosferalar, 
lipidli 
emulsiyalar 
Aerozollar 
(eritmalar, 
suspenziyalar, 
emul‘ siyalar), 
ampulalardagi 
eritmalar 
(amilnitrit, 
ammiak) 
Aerozollar, 
quloq 
tomchilari 
va 
b., 
klizmalar, 
burunga 
tomizish uchun 
suspenziyalar 
va 
emul‘
siyalar, 
sublingval 
emul‘ siyalar 
Aerozolllar, 
ampulalar 
(yod), 
tomchilar, 
eritmalar va 
emulsiyalar 
5 
Qatlamli yoki 
qattiq dispers 
sistemalar 
Chaynash yoki 
so'rishga 
mo'ljallangan 
kubiklar, 
plitkalar
Dori moddalari 
bilan 
to'yintirilgan 
materialdan 
iborat 
implantatlar
Shamchalar,
sharlar,
tayoqchalar, 
plyonkalar, 
disklar,
trundlar, 
ro'molcha 
(salfetka)lar, 
gubkalar 
Mazlar, 
linimentlar, 
pastalar, 
plastirlar, 
qalamchalar, 
trundlar, ko'z 
pyonkalari, 
yelimlar, 
ro'molcha 
(salfetka)lar, 
mazli 
bog‘lagichlar
6 
Makromolekul
yar terapevtik 
sistemalar 
OROZ 
sistemasi, 
ORUVIAL 
sistemasi, 
niosomlar 
Immobillangan 
fermentlar va b.; 
mikronasoslar 
Rektal 
va 
vaginal 
terapevtik 
sistemalar 
Transderman
al 
sistema,
okuserd
Kukunlar 
- qattiq dori shakli bo'lib, ular maydalangan bir yoki bir necha dori moddalari, yoki 
ularni yordamchi moddalar bilan hosil qilgan aralashamalaridan iborat, ichki yoki tashqi maqsadlar 
uchun mo'ljallangan, dozalarga bo'lingan yoki bo'linmagan, sochiluvchan yoki to'zg‘uvchan 

---

58 
hossaga ega bo'lgan, aksariyat holatlarda ma'lum bir kristallik tuzilishiga ega bo'lgan dori turlari 
yoki dori vositalaridir. 
Kukunlar tarkibiga ko'ra: oddiy (Pulveres simplices) yoki murakkab (Pulveres compositi), 
dozalarga bo'lingan (Pulveres divisi) yoki bo'linmagan (Pulveres indivisi), qo'llanilishiga ko'ra 
tashqi, ichish uchun yoki in'yekciya qilish uchun, shuningdek maydalik darajasiga ko'ra yirik 
(Pulvis grossus), o'rta (Pulvis modice grossus), o'rta mayda (Pulvis modice subtillis), mayda (Pulvis 
subtilis), o'ta mayda (Pulvis subtilissimus) va kolloid yoki juda mayda (Pulvis longe subtilissimus) 
kukunlarga bo'linadi. 
Granulalar
- qattiq dori shakli bo'lib, ular zarrachalarining o'lchami 3,0 mkm dan katta bo'lgan bir 
yoki bir necha dori moddalarini maydalash orqali olingan yoki bir yoki bir necha dori moddalari 
yoki ularni yordamchi moddalar bilan hosil qilgan aralashmalarini namlovchi-bog‘lovchi moddalar 
yordamida zarrachalar o'lchamini 0,2 mm dan katta, 3,0 mm dan kichik bo'lgan o'lchamlarga 
yetkazilgan, faqat ichish uchun mo'ljallangan, dozalarga bo'lingan, sochiluvchan hossaga ega 
bo'lgan dori turlaridir. 
Tabletkalar
- dozalalarga bo'lingan, bir yoki bir necha dori moddalar yoki ularni yordamchi 
moddalar bilan hosil qilgan aralashmasini presslash orqali olingan qattiq dori turlari bo'lib, ular 
asosan ichish, shuningdek surtish, til ostiga, teri ostiga va in'yekciya qilish uchun ishlatishga 
mo'ljallangan bo'ladi. 
Kapsulalar
- qattiq yoki yumshoq jelatina qobiqlariga bir yoki bir nechta biologik faol moddalarni 
yordamchi moddalarsiz yoki yordamchi moddalar bilan hosil qilgan aralashmasi joylashtirilgan, 
dozalarga bo'lingan, qattiq dori turidir. Kapsula lotincha - ―capsula‖ so'zidan olingan bo'lib, 
―qobiq‖, ―quti‖ degan ma'nolarni anglatadi. 
Surtmalar
(Unguenta) - yumshoq dori shakllari bo'lib, asosan mahalliy ishlatish uchun 
mo'ljallangan. Ularning dispers muhitlari shunday reologik (yetarli qovushqoqlik, plastiklik va 
psevdoplastik) ko'rsatkichlarga egaki, bu ko'rsatkichlar natijasida surtmalar belgilangan haroratda 
ham o'zining turg‘unligini yetarli darajada saqlab qola oladi. 
Pastalar.
Bu dori turlari mahalliy ishlatish uchun mo'ljallangan yumshoq dori shakllari bo'lib, ular 
o'z tarkibida suspenziyalarni saqlagan (umumiy og‘irlikka nisbatan 20% dan ko'p), asos tarkibida 
teng taqsimlangan qattiq dispers fazadan iborat. Pastalarni tayyorlashda surtmalar, gellar va 
kremlarni tayyorlashda ishlatilgan asoslardan to'laligicha foydalanish mumkin. 
Linimentlar.
Bu dori turlari qam maqalliy ishlatish uchun mo'ljallangan yumshoq dori shakllari 
bo'lib, ular tana qaroratida erish hossasiga ega. Bu dori turlariga surtmalar, kremlar, gellar va 
pastalarning hossalarini nomoyon etgan dori vositalari ham kirishi mumkin. 
Kremlar
. Bular ham mahalliy ishlatish uchun mo'ljallangan yumshoq dori turlari bo'lib, ular o'z 
tarkibida ikki yoki undan ortiq dispers tizimlarni saqlaydi. Tanlangan dispers tizimlar belgilangan 
saqlanish haroratida ma'lum bir cho'kish tezligiga va past reologik ko'rsatkichlarga ega. 
Gellar
. Bu dori turlari ham mahalliy ishlatish uchun mo'ljallangan yumshoq dori shakllari bo'lib, 
ular o'z tarkibida suyuq dispers muhitida bir, ikki yoki ko'p fazali dispers tizimlarni saqlaydi. 
Ularning reologik hossalari nisbatan kam koncentraciyadagi gel hosil qiluvchilar yordamida 
me'yoriga yetkaziladi. Bu dori turlaridagi gel hosil qiluvchilar qo'shimcha tarzda dispers tizimdagi 
suspenziyalar yoki emulsiyalarda turg‘unlashtiruvchilar vazifasini ham o'taydi. Shuning uchun ham 
ular suspenzion gellar yoki emulsion gellar deb ataladi. 
Shamchalar
- xona haroratida qattiq, tana haroratida suyuqlanuvchi yoki eruvchi, tarkibida bir yoki 
ikki, ba'zan undan ham ko'p dori moddasi va yordamchi moddalar saqlagan, dozalarga bo'lingan 
dori turi bo'lib, asosan tananing bo'shliqlariga qo'llash uchun mo'ljallangan bo'ladi. 
Shamchalar ishlatilishiga qarab quyidagicha tasniflanadi: 
- 
rektal shamchalar (Suppositoria rectalia) to'g‘ri ichak uchun mo'ljallangan; 
- 
vaginal shamchalar (Suppositoria vaginalia) bo'shliqlarga ishlatish uchun mo'ljallangan; 
- 
tayoqchalar (Bacilli) siydik chiqarish yo'llari, bachadon bo'yin kanallari va boshqa yaralar 
oqibatida paydo bo'lgan tanadagi teshik-yo'llarga qo'llash uchun mo'ljallangan. 
Ta'sir qilish mehanizmiga ko'ra shamchalar mahalliy (lokal) va rezorbtiv (tizimli) ta'sirga ega 
bo'lgan shamchalarga bo'linadi. 

---

59 
Eritmalar
(Solutio - bosh kelishik, birlik sonda, Solutionis- qaratqich kelishik, birlik sonda) - 
erituvchida qattiq, suyuq yoki gazli moddanning to'liq eritilgan qolidagi suyuq dori shakllaridir. 
Erituvchi sifatida suv, spirt, efir, turli hil moylar ishlatilishi mumkin. Eritmalar turli hil rangda 
bo'lishi mumkin, lekin albatta tiniq bo'lib, ularda osilma holdagi zarrachalar va cho'kma bo'lmasligi 
kerak. Odatda sirtga va ichish uchun eritmalar sterillanmaydi, in'yekciya uchun ishlatiladigan 
eritmalar esa albatta sterillanadi.