QORIN BO‘SHLIG‘I A’ZOLARINING QON BILAN TA’MINLANISHI,
VENOZ QON OQIB KETISHI
Qorin bo‘shlig‘i yukorigi kavat a’zolari, asosan, korin aortasidan chikuvchi
korin stvoli xisobiga kon bilan ta’minlanadi. Korin stvoli kalta, lekin yugon bulib,
uzunligi 2,0-2,5 sm keladi va korin aortasidan XII kukrak umurtkasi damida
boshlanadi va keyinchalik 3 ta tarmokka: jigarning umumiy arteriyasi, a. hepatica
conmunis, a.gastrica sinistra va talok arteriyasi, a. lienalis larga bulinadi. Talok
arteriyasidan oshkozonning katta egriligi buylab ketuvchi a.gastroepiploica sinistra
va oshkozon tubiga boruvchi a.a.gastrici breves lar boshlanadi. A.hepatica
communis uz navbatida a.hepatica propria, a.gastroduodenalis va a. gastrica dextra
larga bulinadi. A.gastroduodenalis uz yunalishida a. pancreaticoduodenalis superior
va a.gastroepiploica dextra ga bulinadi va oxirgi arteriya oshkozonning katta
egriligiga yunaladi. A.hepatica propria jigar - un ikki barmokli ichak boylamining
ichida jigar darvozasiga boradi va u erda chap va ung jigar arteriyalariga bulinadi,
ung jigar arteriyasidan esa ut pufagi arteriyasi, a.cystica boshlanadi va u umumiy
jigar ut yuli, ut pufagi yuli bilan birgalikda Kalo uchburchagini xosil kiladi. Bunda
a.cystica bu uchburchakning asosini tashkil kiladi. Bu uchburchakning axamiyati
shundan iboratki, ut pufagi buyinchasidan boshlab olib tashlanganda kup kon
ketishini oldini olish uchun dastlab a.cystica boglanadi. Lekin bu uchburchakni
asosini a.cystica xamma vakt xam xosil kilavermaydi, ba’zan a.hepatica dextra xam
tashkil kiladi, bu xolatda ushbu arteriya boglanib kolsa, bemor utkir jigar
etishmovchiligidan xalok buladi, chunki jigarning ung bulagi nekrozga uchraydi.
Korin bushligi pastki kavati a’zolari korin aortasidan boshlanuvchi yukorigi
ichak tutkich arteriyasi va pastki ichak tutkich arteriyasi xisobiga kon bilan
ta’minlanadi. YUkorigi ichak tutkich arteriyasining birinchi tarmogi bulib
a.pancreaticoduodenalis
inferior
xisoblanadi
va
yukori
kavatdagi
a.pancreaticoduodenalis superior bilan anastomoz xosil kiladi. Bu anastomoz korin
bushligi yukorigi va pastki kavat a’zolari urtasidagi boglanuv bulib xisoblanadi,
lekin bu anastomoz kollateral kon aylanishi uchun etarli emas A.mesenterica
superior dan kundalang chambar ichakka a.colica media, yukoriga kutariluvchi
chambar ichakka a.colica dextra, kur ichak va yonbosh ichakning oxirgi kismiga
a.illocolica lar chikadi. Oxirgi arteriyadan chuvalchangsimon usimtani kon bilan
ta’minlovchi a.appendicularis boshlanadi. Ingichka ichak yunalishida 18-20 ta a.a.
interstinales (a.a. yeyunalis va a.a. iliaca) lar yukorigi ichak tutkich arteriyasidan
boshlanadi.
Korin aortasidan III bel umurtkasi damida pastki ichak tutkich arteriyasi,
a.mesenterica inferior boshlanadi va uz yunalishida pastga tushuvchi chambar
ichakka a.colica sinistra, sigmasimon ichakka a.sygmoidea va tugri ichakning
boshlanish kismiga a.rectalis superior larni beradi. Yugon ichakning chap tomonida,
flexura lienalis atrofida, a.colica media va a.colica sinistra ravok shaklida kushiladi
va bu ravok Riolan arterial ravogi, arcus Piolani deyiladi. Korin bushligi
a’zolarining venalari arteriyalariga parallel xolda yunaladilar. Korin bushligining
xamma tok a’zolaridan venoz kon darvoza (kopka) venasi (v.porta) ga yigiladi va u
jigarga konni olib boradi. Jigar sirrozi yoki darvoza venasini usmalar bilan ezilishi
natijasida portal kon aylanishi buziladi, bu xolda portal sistemada kon bosimining
kutarilishi ruy beradi. Konning okib ketishining kiyinlashuvi oshkozon, kizilungach,
ichaklar venalarida turgunlikka olib keladi, buning natijasida suyuklikni tomirlar
devorida utib, korin bushligida (assit) yigilishi kuriladi. Kupincha bunday xollarda
tulib ketgan venoz tomirlarning yorilib ketishi kuzatiladi. Kupchilik xolatlarda
bunday yorilib ketishlar oshkozon va kizilungachning shillik pardasi ostidagi venoz
chigallarida ruy beradi. Portal gipertenziya avval oshkozon va kizilungach venoz
tomirlarning shu anastomozlar orkali kaval sistemaga kon okib ketishini
kuchayishiga olib keladi. Keyinchalik esa, kompensator imkoniyatlar tugagandan
sung, bu venalarning varikoz kengayishi va ularning yorilib ketishi kuzatiladi va
kon tuxtatish juda katta kiyinchiliklar bilan boradi. Venalarni boglash, shishadigan
zond bilan venalarni kisish yoki kizilungach va oshkozon shillik pardaning sovutish
bilan maxalliy kon tuxtatish vaktinchalik effekt beradi. Effektni yaxshilash uchun
yirik venalar orasida sun’iy portokaval anastomozlar (masalan, splenorenal
anastomoz) xosil kilish zarur.
Darvoza venasi asosan 2 ta venaning- v.lienalis va v.mesenterica superior
ning kushilishidan, 1 bel umurtkasining damida, oshkozon osti bezi boshchasining
orkasida xosil buladi. V.mesenterica inferior darvoza venasiga, yukorigi ichak
tutkich venasiga kuyilishi yoki kam xollarda shu ikkala vena bilan birgalikda v.porta
ni xosil kilishda katnashishi yoki tugridan tugri darvoza (kopka) venasiga kuyilishi
xam mumkin. V. portaning anatomik va xirurgik uzunliklari tavofut kilinadi. Uning
anatomik uzunligi xosil bulgan joyidan to jigar darvozasigacha davom etib, uzunligi
6-8 sm ga teng. Xirurgik uzunligi esa shu venaning lig hepatoduodenalis tarkibidagi
kismi bulib, uning uzunligi 4-6 sm ga teng buladi.
Korin bushligining limfatik sistemasiga kelsak, ikki xil - parietal yoki
abdominal limfa tugunlari xamda visseral limfa tugunlari farklanadi. Parietal limfa
tugunlari aorta va pastki kavak vena atrofida joylashsa, visseral limfa tugunlari
korin stvoli, yukorigi va pastki ichak tutkich arteriyalari atrofida joylashadi. Son
jixatdan visseral limfa tugunlari kupchilikni tashkil etadi: oshkozon soxasida 4 ta
gurux, jigar arteriyasi buylab 5, va eng kup, a.mesenterica superior yunalishida
ichak tutkichida joylashgan (xammasi bulib 300 tagacha limfa tugunlari bor).
Visseral limfa tugunlari 1-chi tartibdagi regionar tugunlarga kiradi, ular uz
navbatida aorta va pastki kavak vena yunalishida yotgan III tartibdagi limfa
tugunlari bilan limfa tomirlari orkali tutashgan. Tugunlarning shunday joylashishi
ularning metastazlar bilan zararlanish lokalizatsiyasini topishni kiyinlashtiradi.
Innervatsiyasi: korin bushligi a’zolari ikkita asosiy manba-parasimpatik
sistema - p.p.vagi va simpatik sistema plexus coeliacus dan nervlarni oladi.
Adashgan nervlar korin bushligining yukori kavati a’zolariga, xamda korin
chigaliga tugridan-tugri tarmoklarini beradi. Korin chigaliga yana n.splanchnicus
mayor et minor ning tarmoklari, bel soxasi simpatik poyaning yukorigi
tugunlarndan, aortal nerv chigalidan va kisman ung diafragmal nervlarning
tarmoklari boradi.
SHunday kilib, korin chigali soxasida xususiy aortal chigal, p.p. vagi ning
oxirgi tarmoklari n.n. splanchnici va n.frenicus dexter ning tarmoklarini kushilishi
yuz beradi.
SHu erdan katta kon tomirlar yunalishi buylab oshkozon va ichaklarga
vegetativ innervatsiya tarkaladi. Simpatik chigalning eng kattalari truncus coeliacus
atrofida xosil buladi va bu erdan simpatik xamda parasimpatik tarmoklar korin
bushligi yukorigi kavatining xamma a’zolariga tarkaladi. SHunday katta chigallar
a.mesenterica superior asosida xosil bulib, uning tarmoklari ichaklarga etadi, korin
chigali bilan a.renalis ustida yotuvchi buyrak chigallari chambarchas boglangan.
SHunday kilib, korin chigalini korin bushligining miyasi deb xam atash
mumkin.
Korin bushligidagi xar kanday a’zoda utkaziladigan operatsiya korin bushligi
devorini kesish, a’zoda ma’lum bir muolajani bajarish va korin devorini tikishdan
iborat buladi.
Korin devori Langer chiziklariga amal kilingan xolda, kavatma - kavat
kesiladi, tukimalarni kon tomirlarni topish maksadida 0,5 sm masofadan ortikcha
preparovka kilish mumkin emas, chunki bu erda keyinchalik tikilmay kolib ketsa,
shu joyda tukima suyukligi (kon, limfa va x.k) tuplanib, yiringlanish kelib chikishi
mumkin.
2
Operatsiya uchun kilingan laporatomik kesma korin bushligidan kon, xamma
asboblar dokali tampon, sharik, salfetkalar olib tashlangandan sung kavatma-kavat
tikiladi, bunda teridan tashkari xamma tukimalar ketgut bilan, teriga esa ipak bilan
tugunli chok kuyiladi yoki Mishel skobalari kuyiladi. Korin bushligi a’zolaridan kon
ketayotaniga ozgina bulsa xam
shubxa kilinganda, korin devori yarasi shu kon ketish manbai topilib, tuxtatilgandan
sunggina tikiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |