O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

18- maruza: Boshqa turdagi dori vositalarini sifatini baholash, qadoqlash va o‘rash. Gomeopatik dori vositalari
Reja:
Kirish
1.Gomеopatiya haqida tushuncha va uning qisqacha rivojlanish tarixi, hozirgi holati.
2.Xantal qog’ozi, uning sifati
3.Lеykoplastrlar va ularni sifati
Xulosalar
Kukunlar mikroskop yoki lupa ostida (kunduzgi yoruglikda) ko‘riladi. Dori moddasi sutqandida tekis tarqalgan bolishi kerak. Rangli, kuchli hidli va mazali byuretkalar bo’lsa, ularning rangi, mazasi va hidi tekshiriladi.
Kukunlardan tayyorlangan eritmalarning qayta kristallanishi tekshiriladi.
Buning uchun to‘yingan eritma tayyorlanadi va aniq o’lchangan modda o’lchov kolbasiga solinadi hamda ustiga kerakli hajmda suv solib, og‘zi yopiladi va suvli hammomda eritiladi. Iliq holatda 10— 15 daqiqa qoldiriladi va asta-sekin (havoda) sovitiladi.

1. 
   izomor kristall bilan tezda kristallanadigan moddalarning to‘yingan eritmalari bilan quyidagicha ish olib boriladi. Tayyor­langan eritmadan bir necha tomchi brom oynachasiga tomiziladi. So‘ngra oldin qizdirilgan keyin sovitilgan platina shpatelda kukun olinadi va tomizilgan tomchilarning biriga qo‘shiladi. Bunda agar kukunda izomorf kristall boMsa, tomchining tiniqligi yo‘qoladi va kristallar hosil bo‘ladi, kristal tomchining ustini qoplaydi. Masalan, CH₃COONa, segnet tuzi.
   
2. 
   izomorf kristall bilan qo‘shilganda kristall kristallashadi, lekin o‘zi esa kristallanmagan moddalarning to‘yingan eritmalari quyidagicha tekshiriladi. Pipetka yordamida bir necha ml to‘yingan eritmadan olib, ehtiyojlik bilan chetlariga tekkizmasdan kichkina probirkaga solib, og‘zi rezina probka bilan yopiladi. So‘ngra platina shpatel yordamida tekshiruvchi qo‘shiladi, probirka yopiladi va qiyshatirilgan holatda bir necha soatga qoldiriladi. Agar namunada mikroskopik kichik izomorf kristallar bo‘lsa, bir necha soatdan keyin probirkaning pastki qismida katta kristallarni yoki turli kattalikdagi druzlami ko‘rish mumkin.
   

Masalan: Na₂B₄0₇ , CuS0₄.
Metalli va ko‘mirli kukunlar zarrachalarining kattaligi mikoskop ostida quyidagicha tekshiriladi.
Buyum oynachasiga (rangsiz, tekislangan va gazlarning pu- fakcha, saqlanmagan) 0,02—0,03 g kukun solinadi, ustiga 1—2 tomchi H₂0 qo‘shiladi va asta-sekin isitilib, sut shakari eritiladi. So‘ngra past olovda yog‘simon qoldiq qolgungacha bug‘latiladi va mikroskop ostida 200 marta kattalashtirilgan holda ko‘rilad, shilliq bo‘lmagan metall zarrachalarining kattaligi okulyar mikrometrda ko‘riladi.
Mikrotekshirishning 2-usulida 0,02 — 0,03 g buyum oynachasida kanada balzami bilan yaxshilab aralashtiriladi. So‘ngra isitib, havo pufakchalari yo‘qotiladi (isitib) va oynacha bilan yopib, yuqoridagidek tekshiriladi.
Inyeksion dori shakllari (inyeksiya uchun eritmalar, suspenziya, emulgatorlar) albatta quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha me’yoriy hujjatda keltirilgan «Inyeksiya uchun dori shakllari» va xususiy maqolalarda keltirilgan talablarga binoan tahlil qilinadi: tashqi ko‘rinishi (tavsiflanishi); sterilizatsiya va quyish shartlari; chinligi; tiniqligi; rangliligi; kislotaliligi yoki ishqoriyligi, pH i mexanik aralashmalar; zichligi; quyushqoqligi; yot moddalar; osmolyarligi; to‘ldirilish hajmi (ampula, flakon va b.); pirogenligi yoki bakterial endototsinlar (LALtest); toksikligi (zaharliligi); sterilligi; zarrachalar kattaligi (suspenziyalar uchun); miqdoriy tahlil.
Inyeksiya uchun ishlatiladigan quruq dori shakllari quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha tahlil qilinadi: tashqi ko‘rinishi (tavsiflanishi), chinligi o'rtacha og‘irligi va og‘irligi bo‘yicha bir xilligi; tiniqligi; ranglilik; kislotalik yoki ishqoriyligi, pH i mexanik aralashmalar yot moddalar; lar (LAL test); toksikligi (zaharliligi) — xloridlar, sulfatlar va b.; quritkichdagi massaning yo‘qotishi yoki suv (K.Fisher usulida aniqlanadi); idishdagi dori modda og‘irligi (ampula, flakon va b.); sulfat kuli va og‘ir metallar sterilligi; dozalarning bir xilligi; miqdoriy tahlil.
Parenteral dori moddalaming rangi DF XI nashrida keltirilgan «Suyuqliklarning rangini aniqlash» maqolasi bo‘yicha ranglilik etalonlari bilan yoki xususiy maqolada keltirilgan ko‘rsatmalar bo‘yicha aniqlanadi.
Inyeksion eritmalarning idishlardagi hajmi nominal hajmdan ko‘p bo‘lishi kerak. Hajmi 50 ml gacha bo‘lgan idishlarga to‘ldirilgan eritmasi kalibrlangan shprits yordamida 50 ml va undan ko‘p bo‘lganida — kalibrlangan silindrlarda harorat 20±2°C da aniqlanadi.
Eritmalar hajmi nominal hajmdan kam bo‘lmasligi kerak. Parenteral dori vositalari umumiy yoki xususiy maqolalarda keltiril­gan usullarda sterilizatsiya qilinadi.
Shuningdek, bunday dori vositalari mexanik aralashmalarga tekshiruvdan o‘tishi kerak.
Quruq parenteral dori vositalarining o‘rtacha og‘irligi tek­shiriladi. Bunda 20 ta ochilgan idish 0,001 g aniqlikda alohida- alohida og‘irliklari o‘lchanadi, idish ichidagi dori moddasi suv yoki maqolada keltirilgan erituvchi yordamida yuviladi, 100—105°C haroratda 1 soat davomida quritiladi. Idish va boshqa vositalarining og‘irligi yana oichanadi.
So‘ngra 20 ta idishning o‘rtacha og‘irligi va har bir idishdagi dori moddasining og‘irligi hisoblanadi.

Bitta idishdagi modda og'irligining chetlanishi

Idishdagi modda, g	Yo*l qo‘yilgan chetlanish, %
0,1 va undan kam	10,0
0,1 dan ko‘p va 0,3 dan kam	7,5
0,3 va undan ko‘p	5,0

0‘rtacha og‘irlikdan farq har bir idishdagi og‘irlik jadvalda keltirilgan chetlanishlarga mos kelishi va bu chetlanishlar ±15% dan oshmasligi kerak.
Agar 2 ta idishdagi modda og‘irligidagi chetlanish jadvaldagiga mos kelmasa, lekin ±15% dan oshmasa, unda tekshiruvlar yana 40 ta idishda olib boriladi.
Bunda topilgan chetlanishlardan bittasi ham jadvaldagidan katta bo‘lmasligi kerak.
20 ta idishdagi moddaning o‘rtacha og’irlikdagi chetlanishi xususiy maqolada keltirilgan nominal miqdorga nisbatan ±5% gacha bo’lishi kerak. 0,05 g va undan kam og’irlikda dori moddasini saqlaydigan inyeksiya uchun quruq steril dori vositalari va sus- penziyalarda dozalar bir xilligi tekshiriladi.
Tekshirishlar 10 ta idishda alohida-alohida xususiy maqoladagi miqdoriy tahlildagi usullar yordamida olib boriladi. Idishlardagi dori modda miqdori nominaldan ±15% gacha chetlanishi mumkin. Agar har bir idishdan chetlanish ±15% oshib ketsa-yu, lekin ±25% gacha bo‘lsa, unda tekshiruvlar qo‘shimcha yana 20 ta idishda olib boriladi.
Bunda har bir idishdagi modda miqdordagi chetlanish ±15% dan oshmasligi kerak.
Suspenziyalar uchun qatlamlar ajralishi tekshiriladi. Bunda agar xususiy maqolalarda boshqa yo‘riqlar ko‘rsatilmagan bo‘lsa, suspenziyalar chayqatib boMgandan so‘ng qatlamlarning ajralish vaqti 5 daqiqadan kam bo’lmasligi kerak. Suspenziyalar 0840 sonli ignadan shpritsga osongina oMishi kerak.